عربستان تجدید نظر می‌کند؟

ناطقان: عربستان از سال ۲۰۱۶ سفر به ایران را برای شهروندانش ممنوع کرد؛ پس از آنکه سفارت‌ش در تهران تعطیل شد. مدیرکل اداره گذرنامه عربستان به اتباع این کشور هشدار داده بود: «بدون مجوز این اداره، شهروندان عربستانی حق سفر به یمن، سوریه، اراضی اشغالی تحت کنترل رژیم صهیونیستی، تایلند و ایران را ندارند. »

هشدارهای اداره گذرنامه در زیر مجموعه وزارت خارجه عربستان وقتی شکل جدی‌تری به خود گرفت که با این اخطار همراه شد: «عبور از کشور سوم برای رسیدن به کشورهای ممنوعه، یا داشتن مُهر ورود و خروج این شش کشور، «جرم» است».

این محرومیت فقط شهروندان عربستانی را شامل نمی‌شد، چرا که سفرهای اتباع کویت، ‌ امارات، بحرین و دیگر کشورهای عربی هم‌پیمان با عربستان را به آن کشورها، تحت تاثیر قرار داد؛ گروهی که در رسته گردشگران ثروتمند منطقه شناخته می‌شوند.

محمد قانعی ـ رییس اتحادیه هتل داران خراسان رضوی ـ کمی بعد از آن اعلام ممنوعیت، به خسارت‌های مالی ناشی از این جریان اشاره کرد و در اظهار نظری گفت: «به خاطر حرکات غیرمسؤولانه برخی، زائران حاشیه خلیج فارس را از دست داده‌ایم و ۷۰ هتل در شهر مشهد به فروش گذاشته شده‌اند. »

او اشاره کرد که هتل‌های لوکس مشهد بیشترین خسارت مالی را از این جریان متحمل شده‌اند؛ هتل‌های لوکسی که در جریان سرمایه‌گذاری سال‌های ۹۲ تا ۹۵ همزمان با تغییر دولت و چرخش دیپلماسی سیاست خارجی، به شهر مشهد اضافه شده بودند؛ هتل‌هایی با تزئینات و خدمات متناسب با سلیقه گردشگران عرب که پس از تهدیدهای عربستان از رونق افتادند.

رییس اتحادیه هتل داران خراسان رضوی گفته بود: «پیش از قطع روابط تهران و ریاض و تیره شدن فضای سیاسی میان ایران و کشورهای حوزه خلیج‌فارس، مشهد هر سال میزبان حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار گردشگر از کشورهای عربی بود و شرکت‌های بحرینی و عربستانی بیش از ۱۰ هتل ۴ و ۵ ستاره را به صورت سالیانه در مشهد اجاره می‌کردند. »

یک سال پس از آن جریان نیز معاون سابق گردشگری اذعان کرد که ایران ۹۰ درصد از بازار گردشگری عربستان را از دست داده است.

مرتضی رحمانی‌موحد اوایل سال ۱۳۹۶ در همایشی با عنوان «مهمان‌نوازی» که در دانشگاه تهران برگزار شد، گفت که «سال های ۹۴ و ۹۵ در ارتباط با اتفاقی که در سفارت عربستان رخ داد، ۴۵ تا ۵۰ درصد از ظرفیت گردشگران حوزه خلیج‌فارس و ۹۰ درصد از بازار عربستان را از دست دادیم.»

از سوی دیگر، با تصمیم ایران، سفرهای حج و عمره به دنبال کارشکنی دولت آل سعود در تامین امنیت زائران ایرانی، از سال ۱۳۹۴ متوقف شده بود. یک سال بعد اراده‌ای شکل گرفت تا در شرایطی که روابط دیپلماتیک دو کشور کاملا قطع و تنش های سیاسی بین آن ها تشدید شده بود، سازمان حج و زیارت ایران برای از سر گیری حج (عمل واجب شرعی مسلمانان)، با عربستان مذاکره کند، روندی که یک سال طول کشید.

از سال ۱۳۹۶ تا کنون دو کشور در اوج تنش‌های سیاسی بوده اما در حالی که استقرار نمایندگان وزارت خارجه و راه‌اندازی دفتر حافظ منافع ایران در عربستان، محل مناقشه بوده است، روابط زیارتی برقرار کرده‌اند. این روند با نرمش در موضوع عمره و پذیرش بخشی از شروط ایران از سوی وزارت حج عربستان تداوم پیدا کرده است.

نماینده کشورمان در مذاکره عمره از عربستان خواست: «با شروع راه اندازی عمره زائران ایرانی، انتظار می‌رود قوانین و ضوابط سختگیرانه عربستان برای سفر زائران، سیاحان و گردشگران این کشور به ایران لغو شود. »

هرچند که وزیر حج عربستان در این باره اظهار نظری نداشت و به تجربه، این برداشت شده که «محمد صالح بنتن» معمولا در موضوعاتی که به وزارتخانه‌های دیگر به ویژه وزارت خارجه ارتباط پیدا می‌کند، وارد نمی‌شود اما انعطاف هایی که در این سه سال در مذاکرات حج و عمره نشان داده است و از طرف دیگر نرمش در اظهارات دیپلماتیک برخی مقامات سعودی در ماه های گذشته از جمله عبدالله المعلمی ـ نماینده عربستان در سازمان ملل متحد ـ که از اعلام آمادگی کشورش برای تعامل دیپلماتیک با ایران سخن گفته و بیان کرده بود: «این مسأله زمینه‌ای مشترک نیاز دارد»، این انگیزه را در سازمان حج و زیارت ایجاد کرد تا حامل چنین پیامی باشد و از عربستان بخواهد حصار «روابط غیرسیاسی» با ایران را کمی پایین‌تر آورد.