برخی از آیینهای محرم در استان تهران از قدمت بیش از ۵۰۰ سال برخوردار است و مردم از دیرباز با برپایی این آیینها به عزاداری در سوگ سالار شهیدان میپردازند.
ناطقان: با فرارسیدن ماه محرم مردم استان تهران مانند دیگر نقاط کشور اقدام به عزاداری برای سیدالشهدا میکنند و در این بین مردم این استان آئینها ی فرهنگی و تاریخی خاصی در عزاداری دارند و هرکدام به شکلی نسبت به سید و سالار شهیدان ابراز ارادت میکنند.
حضور هیئات زنجیرزنی در امامزاده اسماعیل شهریار
در استان تهران، از چند روز پیش از آغاز ماه محرم، مردم اقدام به سیاه پوش کردن منازل، در و دیوار، بازار و تکایا میکنند و با برپایی هیئات عزاداری نسبت به امام سوم شیعیان ادای احترام میکنند و بسته به منطقهای که در آن زندگی میکنند، آداب و رسوم خاص منطقه خود را در عزاداریها دارند.
نصب پرچمهای مشکی در ابتدای کوچهها، سیاه پوش کردن تکایا و معابر از جمله اقداماتی است، که حال و هوای محرمی به پایتخت و دیگر شهرهای این استان میدهد.
هر شهرستان استان تهران مراسم خاص در برپایی عزاداری ماه محرم دارد، که با استقبال گسترده مردم مواجه میشود، البته برخی مراسم در شهرهای استان تهران عمومیت دارد.
مراسم باشکوه زنجیر زنی در امامزاده اسماعیل شهریار، یکی از مراسم عزاداری است، که سالهای سال در این منطقه برگزار میشود، این مراسم با حضور هیئات مختلف این شهرستان برگزار میشود و تکایای عزاداری هر شب در حالی که دستههای عظیم زنجیرزنی دارند و در غم و اندوه شهادت پسر دخت نبی اکرم (ص) زنجیر بر شانه میزنند، در بقعه امام زاده اسماعیل (ع) حضور یافته و به عزاداری میپردازند.
زنجیرزنان در حالی که فریاد «یا حسین یا حسین» و «یا ابن الحیدر، یا ابن الحیدر» سر میدهند، وارد محوطه بقعه شده و زمانی را در این محوطه مانده و رو به امام زاده ادای احترام کرده و سپس از این محوطه خارج میشوند و هیأت بعدی وارد میشود و چندین ساعت این مراسم ادامه دارد.
تجمع پرشور عصر تاسوعا در ورامین
در ورامین نیز، هیأت عزاداری عصر تاسوعا در میدان امام خمینی (ره) این شهر تجمع میکنند و به عزاداری میپردازند.
در این مراسم که با حضور آیت الله سید مرتضی محمودی گلپایگانی، امام جمعه و نماینده ولی فقیه در شهرستان ورامین برگزار میشود، هیئات به نوبت از خیابانهای اطراف به میدان امام خمینی (ره) به عنوان میدان اصلی شهر وارد میشوند و مداح هیأتی که در میدان است، پشت تریبون و جایگاه تعبیه شده در میدان اصلی شهر میرود و شروع به مداحی میکند و هیئات برای مدتی حدود ۱۰ دقیقه در میدان امام خمینی (ره) میمانند و سپس از خیابان دیگر خارج شده و هیأت بعدی وارد میدان میشود.
برای آن که نظم مراسم در میدان امام خمینی (ره) حفظ شود، هر هیات زمانی که نزدیک میدان می شود، بلندگویش را خاموش کرده و همراه با نوای مداح هیات مستقر در میدان به عزاداری می پردازد، آن چه در این مراسم بیش از هرچیز خودنمایی می کند و جالب توجه است، اتحاد و گستردگی حضور هیئات در تجمع است.
تعزیه یا شبیه خوانی نیز از آیین هایی است، که در محرم در بسیاری از مناطق استان تهران به ویژه شهرستان های قدس و بهارستان به نمایش گذاشته می شود و افرادی به طور داوطلبانه ایفای نقش برخی از شخصیت های تاثیرگذار کربلا را بر عهده می گیرند و در این نمایش سعی می شود، مصائب وارده بر اهل بیت عصمت و طهارت و سید و سالار شهیدان، به طور تصویری به نمایش گذاشته شود.
آیین بنی اسد در پیشوا و جامه پوشاندن علم محله درویش دماوند
در این آیین قسمت هایی از واقعه عاشورا به نمایش در می آید و معمولا مکالماتی که بین امام حسین(ع) و فرماندهان سپاه یزید رد و بدل شده و یا نحوه پیوستن حر ابن یزید ریاحی به سپاه امام حسین(ع) و ... از موارد پر طرفدار تعزیه ها و نمایش ها است.
یکی از معروف ترین و کهن ترین آیینی که در شهرستان های استان تهران برگزار می شود، مراسم روز «بنی اسد» است، که هم زمان با روز سوم شهادت امام حسین(ع) در شهرستان پیشوا برگزار می شود، «بنی اسد» یکی از طوایف عرب بود، پس از واقعه کربلا پیکر سید و سالار شهیدان و دیگر شهدای کربلا را در شب سیزدهم محرم دفن کردند.
در این مراسم هیئات عزاداری در روز ۱۲ محرم، از ساعت ۱۱ الی ۱۶ در قالب دسته های سینه زنی و با لباس های عربی، بستن نقاب و شال های سبز به سوی امام زاده جعفر(ع) پیشوا حرکت می کنند و به طور نمادین پیکر شهدای کربلا را در صحن امام زاده به حالت تشییع حمل و سپس دفن می کنند، این مراسم، یکی از مبادی آغاز قیام خونین ۱۵ خرداد مردم دشت ورامین است.
البته اجرای این مراسم در پیشوا، تنها مختص حرم امام زاده جعفر(ع) نیست، بلکه در محله «کهنک» و در آستان مقدس امام زادگان اسحاق و موسی(ع) نیز شاهد برگزاری این آیین کهن هستیم.
در دماوند، به عنوان یکی از کهن ترین شهرهای کشور نیز آیین « جامه پوشاندن علم محله درویش» با قدمتی بیش از ۵۰۰ سال برگزار می شود، که در این آیین محله درویش دماوند، لباس پوش و یا جامه پوش می شود، که روز هفتم محرم برگزار می شود و طی آن ۷ نفر از سادات محله در حسینیه محله گرد هم می آیند و علم را با آب و گلاب شستشو می دهند.
در ادامه این مراسم یک لباس مناسب از بین لباس های فراوان نذری که از اقصی نقاط کشور به این محله آمده است، بر علم می پوشانند، که یک سال بر تن علم می ماند و در روز عاشورا این علم به هیئات محله های «فرامه» ، «قاضی» ، «درویش» و « چالکا» می رود و دسته عزاداری پشت آن حرکت می کند.
سمنوپزان و نقالی و پرده خوانی در شمیرانات
در شمال استان تهران و شهرستان کهن شمیرانات نیز آیین پرده خوانی و نقالی فرهنگ عاشورا در امامزاده صالح(ع) تجریش، امام زاده علی اکبر(ع) چیذر، بوستان گلریزان، امامزاده قاسم (ع)، ورزشگاه شهدای قیطریه ، تکیه تجریش و... برگزار می شود.
در این آیین واقعه کربلا توسط پرده خوانان نقل می شود.
مراسم سمنو پزان نیز در شمیرانات از سابقه ای دیرین برخوردار است و عزاداران با هم زدن سمنو و کمک در پختن آن به سید و سالار شهیدان و شهدای دشت کربلا عرض ادب می کنند.
استان تهران از جمله استان های با قدمت و کهن کشور است که دارای ۱۶ شهرستان از جمله تهران، پایتخت کشور بوده و بیش از ۱۴ میلیون نفر جمعیت دارد، مردم این استان مذهبی و ارادتمند اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام هستند، که همواره نقش بسزایی در حرکت های انقلابی و دینی ایفا کرده اند.