تأثیر موعود باوری بر آرامش روان

مهدویت و منجی باوری یکی از اندیشه‌های بسیار اثربخش فکری و علمی است که در طول تاریخ آثار و برکات مفید فراوانی برای جامعه انسانی به دنبال داشته است و به اذعان محققان و پژوهشگران یکی از مهمترین کارکردها و اثرات امید به وجود یک منجی، بر روح و روان و آرامش انسان‌ها نمایانگر می‌شود، به طوری که بسیاری از جوامع بحران زده و درگیر در ناهنجاری‌های سیاسی، فکری، اجتماعی با اتکا و یادگیری از این باور دینی خود را از تبعات شوم و ویرانگر بحران‌های مختلف فکری و اجتماعی به ساحل آرام و زیبای بهداشت معنوی سوق داده‌اند.

در زمان کنونی نیز که جوامع مختلف جهان به گونه‌ای با بحران پیچیده و خطرناک کرونا ویروس دست و پنجه نرم می‌کنند، یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین مباحثی که باید مورد توجه جوامع انسانی قرار گیرد موضوع مهدی باوری و عمق بخشیدن به این اندیشه مذهبی و دینی است، کما اینکه در منابع روایی، روایات زیادی وجود دارد که به طور کلی، امر به دعا برای تعجیل در فرج کرده‌اند، که توقیع شریف حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یکی از این روایات شریف می‌باشد: «وَ اکثِرُوا الدُّعاءَ بِتَعجیلِ الفَرَج فإنَّ ذلِک فَرَجُکم ؛[۱] برای تعجیل در فرج من، بسیار دعا کنید، زیرا که گشایش کارهای شما در آن است.»
اما قبل از هر نکته و بیانی سعی داریم مبانی درون دینی و قرآنی دست‌یابی به آرامش را متذکر شویم؛ با قدری تأمل در آیات قرآن کریم با معارفی آشنا می‌شویم که مسیر دست‌یابی به آرامش را به خوبی برای جامعه انسانی ترسیم کرده است. در این خصوص به دو آیه بسیار مهم اشاره می‌کنیم:
آیه اول: «الَّذینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ؛[۲] آنها کسانی هستند که ایمان آورده‌اند، و دل‌هایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد!»
آیه دوم: «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلینُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلی‏ ذِکْرِ اللَّه ‏؛[۳] خدا زیباترین سخن را [به صورت‌] کتابی متشابه، متضمّن وعده و وعید، نازل کرده است. آنان که از پروردگارشان می‌هراسند، پوست بدنشان از آن به لرزه می‌افتد، سپس پوستشان و دلشان به یاد خدا نرم می‌گردد »[۴]
یاد خدا آرامش بخش قلب‌ها
با مراجعه به آیات به خوبی متوجه خواهیم شد که یاد و نام خدا تأثیر قابل توجهی بر آرامش انسان دارد. در واقع یاد خدا فرد را از امیالی که جز تنیدگی و بروز مشکلات نتیجه‌ای ندارد، باز می‌دارد و سبب می‌شود به جای توجه صرف به لذّات مادّی و دنیوی، به تقویت رابطه با خدا و تقرّب به او توجّه کند از طرفی به تصریح قرآن، کسی که خدا را فراموش کند، و از یاد او غافل شود، و به دنیا دل ببندد، زندگی برای او راحت و آرام نخواهد بود، و هرگز به آن احساس رضایت نخواهد رسید به طوری که فشارهای روحی و روانی، حیات مادی زندگی را بسیار سخت و غیر قابل تحمّل خواهد نمود .[۵] «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی ‏؛[۶] و هر کس از یاد من دل بگرداند، در حقیقت، زندگیِ تنگ [و سختی‏] خواهد داشت، و روز رستاخیز او را نابینا محشور می‌کنیم.»
یاد امام زمان (ع) زنده کردن یاد خداست
باید به این موضوع توجه داشت که در اندیشه مهدویت که از امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یاد می‌شود، در حقیقت افق دید انسان مهدی باور، زنده کردن یاد و نام «پروردگار» در جامعه انسانی است؛ کما اینکه این موضوع را به خوبی می‌توان در فرهنگ ادعیه مأثوره همچنین در فرهنگ و معارف روایی به خوبی مشاهده کرد، به طور مثال در زیارت جامعه کبیره که دارای مضامین عالی توحیدی و امام شناسی است، این چنین می‌آموزیم و می‌خوانیم: «السَّلامُ عَلَی مَحَالِّ مَعْرِفَةِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَی الدُّعَاةِ إِلَی اللَّهِ وَ الْأَدِلاءِ عَلَی مَرْضَاةِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَقِرِّینَ [وَ الْمُسْتَوْفِرِینَ] فِی أَمْرِ اللَّهِ وَ التَّامِّینَ فِی مَحَبَّةِ اللَّهِ وَ الْمُخْلِصِینَ فِی تَوْحِیدِ اللَّهِ وَ الْمُظْهِرِینَ لِأَمْرِ اللَّهِ وَ نَهْیهِ ؛[۶] سلام بر جایگاه‌های شناخت خدا، سلام بر دعوت کنندگان به سوی خدا، و راهنمایان بر خشنودی خدا، و استقراریافتگان در امر خدا، و کاملان در محبّت خدا، و مخلصان در توحید خدا، و آشکارکنندگان امر و نهی خدا» پس در واقع شناخت معصومین وسیله‌ای است برای اینکه به معرفت الهی برسیم و در یاد خدا باشیم و از همینرو است که امام محمد باقر (علیه السلام) در ذیل آیه‌ی «ِوَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَر »[۷] این چنین می‌فرمایند: «وَ نَحْنُ‏ ذِکْرُ اللَّهِ‏ وَ نَحْنُ‏ أَکْبَرُ ؛[۸]و مائیم ذکر خدا و ما بزرگتریم.»
و البته به این موضوع نیز می‌بایست توجه داشته باشیم که اگر خواهان تأثیرات مهدویت بر آرامش و روح انسان هستیم باید حدّ اعلای آن را در خود به وجود آوریم چراکه حقیقت آرامش با تعمّق بخشیدن به معارف توحیدی و امام شناسی محقق می‌شود نه صرفاً با یک باور سطحی و بدون پشتوانه معرفتی و تربیتی. باری به هر جهت محققان بر این باورند که اعتقاد و باور به مهدویت همه ویژگی‌های آرام بخشی را در خود به همراه دارد، چرا که باور به مهدویت با معرفت و شناخت انسان پیوند دارد .[۹] باشد که از فرصتها، برای رسیدن به معرفت ناب، که رسیدن به آرامش منوط به آن است، دست یابیم.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. کمال الدین و تمام النعمة، ج ‏۲، ص ۴۸۵، ح ۴.
[۲]. سوره مبارکه رعد، آیه ۲۸.
[۳]. سوره مبارکه زمر، آیه ۲۳.
[۴]. ترجمه فولادوند.
[۵]. ر. ک: محمد سبحانی نیا، مهدویت و آرامش، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ص ۱۰۶.
[۵]. سوره مبارکه طه، آیه ۱۲۴.
[۶]. المزار الکبیر ( لابن المشهدی)، ص ۵۲۵.
[۷]. سوره مبارکه عنکبوت، آیه ۴۵.
[۸]. الکافی، ج ‏۲، ص ۵۹۸، ح ۱.
[۹]. ر. ک: دکتر محمد سبحانی نیا، مهدویت و آرامش، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ص ۱۰۸.