خواص گیاه عروسک پشت پرده

ناطقان: عروسک پشت پرده از جمله گیاهان دارویی است که در طب سنتی ایران و در اکثر نقاط جهان کاربرد داشته است. این گیاه به فانوس چینی شهرت دارد و به طور عمومی در چین، ژاپن، کره و برخی کشور‌های اروپایی کشت می‌شود. با توجه به اهمیت گیاهان دارویی محققان تصمیم گرفتند در پژوهشی خصوصیات زراعی، فیتوشیمیایی و درمانی گیاه دارویی عروسک پشت پرده را بررسی کنند.

در این پژوهش که توسط عارفه رحیمی شکوه و وحید عبدوسی، از گروه علوم باغبانی و زراعی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات و حسنعلی نقدی بادی و علی مهرآفرین از مرکز تحقیقات گیاهان دارویی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی انجام شده است، آمده: «گیاه عروسک پشت پرده گیاهی علفی و چند ساله است. ریشه این گیاه افشان و سطحی است. ساقه‌ی آن راست، توخالی و با مقطع بیضی و تخم مرغی شکل است که برگ‌های قلبی تا بیضوی شکل، کرک‌دار و با حاشیه‌های صاف و موج‌دار به صورت متناوب روی آن قرار می‌گیرند.»

براساس یافته‌های محققان، عروسک پشت پرده گیاهی کم توقع و مناسب برای اقلیم‌های نیمه گرمسیری است. اگر چه ارقامی از این گیاه در کوهستان‌ها و مناطق سردسیری رشد می‌کنند، اما برای تولید تجاری و اقتصادی، کشت و پرورش آن در فضا‌های بسته اعم از زیر پوشش پلاستیک یا سایه‌بان صورت می‌گیرد. عروسک پشت پرده اگر چه جزو گیاهان بی‌تفاوت به طول روز بوده، اما حداقل به ۹-۸ ساعت آفتاب در روز یا ۱۵۰۰ یا ۲۰۰۰ ساعت آفتاب در سال نیاز دارد.

نویسندگان این مقاله می‌گویند: «تکثیر این گیاه عمدتا از طریق بذر است. اما از قلمه‌های یک ساله‌ی چوبی نرم نیز تحت تاثیر هورمون ریشه زایی اکسین می‌توان استفاده کرد که با موفقیت حدود ۳۸ درصدی همراه بوده است. همچنین از طریق خوابانیدن هوایی و تقسیم بوته نیز می‌توان آن را تکثیر کرد.»

مهرآفرین و همکارانش می‌گویند: «استفاده از عروسک پشت پرده در طب سنتی به بیش از ۲۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. اولین گزارش دارویی این گیاه در سال ۴۷۵ قبل از میلاد در چین بوده است که برای درمان دیس‌اوری (ادرار کردن دردناک) و زایمان غیرطبیعی استفاده شده است. براساس گزارش‌های طب سنتی چین، از کاسبرگ و میوه عروسک پشت پرده به صورت استعمال داخلی و خارجی جهت درمان سرفه، مخاط گلو، یبوست، بیماری‌های پوستی، یرقان، هموروئید و بیماری‌های تنفسی استفاده شده است.»

در بخش دیگری از این پژوهش آمده: «نقش ضدتکثیری عصاره گیاه و اجزای خالص کاسبرگ و میوه عروسک پشت پرده، روی سلول‌های توموری از مهم‌ترین جنبه‌های فارماکولوژیکی این گیاه دارویی است. علاوه بر آن، استروئید‌های کاسبرگ عروسک پشت پرده نقش مهمی در کاهش قند خون دارند. طبق نتایج محققان، غلظت ۱۵۰ میلی‌گرم استروئید در کیلوگرم گیاه در روز به طور معنی‌داری سبب کاهش گلوکز خون، کاهش جذب آب و افزایش وزن موش‌های آزمایشگاهی شد.»

پژوهشگران می‌گویند: «عروسک پشت پرده، علاوه بر تازه‌خوری در در اغلب کشور‌های اروپایی از آن به صورت فرآوری شده به اشکال میوه‌ی خشک، ژله، تهیه سس سالسا، مربا، کمپوت، مارمالاد و بستنی و کوکتل میوه استفاده می‌شود. همچنین چربی و روغن این میوه در صنایع آرایشی و بهداشتی و تولید لوسیون‌های بهداشتی استفاده می‌شود.»

در بخش پایانی این مقاله آمده: «نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که عروسک پشت پرده به دلیل خواص فیتوشیمیایی متعدد می‌تواند به عنوان گیاهی دارویی مهم در صنایع داروسازی و غذایی استفاده می‌شود.»

این پژوهش در چهارمین دوره هجدهمین سال فصلنامه گیاهان دارویی منتشر می‌شود.