عبور برجام از گردنه انتخابات آمریکا

ناطقان: در یک سالگی برجام شاهد اظهار نظرهای متفاوتی به توافق هسته ای بودیم. از طرف ترامپ که همکاران وی هفته گذشته درباره برجام محتاطانه سخن گفته بودند، این هفته بار دیگر با رویکردی تاجرمابانه به نقد این توافق پرداخت و از طرف دیگر بقیه کشورها به طور قاطع از این توافق حمایت کردند.
از طرف دیگر یک هفته پیش از آن که دونالد ترامپ عملا سکان قوه مجریه آمریکا را در اختیار بگیرد، بیست و سه مقام بلندپایه سابق آمریکایی طی نامه ای از ترامپ خواستند تا با مخالفان ایرانی تعامل و همکاری داشته باشد.
فارغ از اختلاف نظرهای داخلی در آمریکا، دیگر شرکای برجام قاطعانه از توافق هسته ای حمایت کردند. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه ای تصریح کرد: به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک و در نقش نماینده عالی باید بگویم اتحادیه اروپا صراحتا بر تعهد قاطع خود به این هدف تاکید کرد. اجرای بسیار دقیق تعهدات از سوی همه طرف ها، بهترین راه برای تداوم اعتماد سازی ، تقویت برنامه جامع اقدام مشترک و غلبه بر موانعی است که بخشی از همه توافقات جامع و وسیع هستند.
وی با تاکید بر اینکه توافق هسته ای اکنون به همه جامعه بین المللی تعلق دارد، افزود: برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) برای همه منافع دارد و فرصت هایی را برای همکاری بهتر منطقه ای فراهم می کند که همه باید از آن استفاده کنند.
این در حالی ست که شورای اتحادیه اروپا روز سه شنبه تصمیم گرفت که شرکت بیمه معلم، شرکت مدیریت و عملیات پتروپارس، شرکت مهندسی منابع پتروپارس، شرکت آلومینیوم ایران، شرکت گاز مایع طبیعی ایران، شرکت کشتیرانی و تجاری هانساتیک و ناصر باطنی را از فهرست تحریم های شورای اتحادیه اروپا خارج سازد. همچنین بانک صادرات و بانک صادرات شعبه لندن نیز از فهرست تحریم ها خارج شدند.
شرکت نکا نوین یا نیکسا نیرو، شرکت تجاری وست سان ثبت شده در آلمان و شرکت سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی صنعت نفت از دیگر افراد و نهادهایی هستند که از لیست تحریم های شورای اتحادیه اروپا خارج شدند.
آژانس بین المللی انرژی اتمی هم در یک سالگی برجام اعلام کرد: ایران تعهدات خود در توافق جامع اتمی با قدرت های جهانی (برجام) در ارتباط با مرکز هسته ای فردو را تکمیل کرده و سانتریفوژهای برچیده شده را به انباری در سایت غنی سازی اورانیوم نطنز منتقل کرده است.
بر اساس توافق برجام، ایران می بایست 1044 ماشین از نسل اول سانتریفوژهایش را در قالب 6 آبشار در تاسیسات فردو باقی نگاه دارد اما مابقی آن را به همراه زیرساخت هایش جمع آوری و تحت نظارت آژانس به انبار منتقل کند.
یک روز پس از آنکه دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا در گفت وگو با دو نشریه انگلیسی تایمز لندن و آلمانی بیلد، بار دیگر عدم رضایت خود از توافق برجام را ابراز کرد، هلگا اشمید دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا به اظهارات وی پاسخ داد و گفت: تیم سیاست خارجی دونالد ترامپ در خصوص توافق اتمی با ایران دچار سوء تفاهم ‌اند و نمی‌دانند که این توافق قابل مذاکره مجدد نیست.
وی روز سه شنبه در مصاحبه با خبرگزاری رویترز گفت: این یک سوء تفاهم است که شما تصور کنید می‌توانید در خصوص این توافق وارد مذاکره مجدد شوید. برجام یک توافق چند جانبه است و نمی‌توان در مورد آن به صورت دوجانبه وارد مذاکره شد.
معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین به این مهم اشاره کرده است که توافق برجام به تائید شورای امنیت سازمان ملل رسیده است.
اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان هم توافق نامه هسته ای با ایران را پایدار و ماندنی توصیف کرد. بوریس جانسون وزیر امور خارجه انگلیس که دولت متبوعش درگیر برگزیت وجدایی از اتحادیه اروپاست، ضمن دفاع از توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 تاکید کرد که این کشور به اجرای توافق ادامه خواهد داد.
وی تصریح کرد:این توافق حسن بزرگی داشت و ما می خواهیم که به اجرای آن ادامه دهیم.
مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه هم در مورد انتقادهای دونالد ترامپ از برجام گفت: روسیه اظهارنظرهای اعضای تیم ترامپ از جمله در نشست های سنا را بررسی می کند، طبیعی است که برخی گفته ها در مورد آینده و سرنوشت برجام توجه ما را جلب کرده اما هیچ نشانه ای از نزدیک شدن به مرز وضعیت کاملا جدید نمی بینم.
این مقام روس خاطرنشان کرد: مسکو در گفت وگوها با دولت آینده آمریکا و تماس با سایر اعضای گروه 1+5 به مواضع برجامی خود همچنان مانند همیشه پایبند است.
فرهان حق قائم مقام سخنگوی دبیر کل سازمان ملل نیز توافق هسته ای را یک دستاورد تاریخی میان ایران و کشورهای جهان توصیف کرد.
وی توافق هسته ای را تاکیدی بر اهمیت تلاش های دیپلماتیک برای اطمینان از صلح آمیز بودن برنامه های هسته ای ایران و تضمین صلح و امنیت منطقه خواند و گفت: سازمان ملل در چهارچوب قطعنامه 2231 شورای امنیت و سایر تصمیم گیری های این شورا در رابطه با توافقنامه مذکور، باتمام قوا از اجرای این توافقنامه از سوی همه طرف ها حمایت می کند.
باراک اوباما رئیس جمهوری پیشین آمریکا در نخستین سالگرد توافق هسته ای (برجام) به دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب این کشور، هشدار داد که این پیمان را نمی توان به آسانی لغو کرد و نسبت به جنگ ترجیح پذیر است.
اوباما گفت: این توافقنامه محصول سال ها همکاری میان ایران و 6 قدرت جهانی و نه فقط میان ایالات متحده و تهران است.
به ادعای وی، راه حل دیپلماتیک که مانع دستیابی ایران به سلاح هسته ای می شود، نسبت به برنامه نامحدود هسته ای ایران یا وقوع جنگ دیگری در خاورمیانه، ترجیح دارد.
جان کری وزیر امور خارجه اوباما هم با اذعان به اختلاف نظرهای ایران وآمریکا گفت: آمریکا و شریکانش به تعهدات خود ذیل برجام پایبند بوده‌اند. برجام یکی از تهدیدهای هسته‌ای عمده را بدون شلیک یک گلوله یا اعزام یک سرباز به میدان جنگ حل کرد.

** واکنش ایران به لفاظی های ترامپ
در واکنش به چنین اظهار نظرهایی هفته گذشته هم سید عباس عراقچی رییس ستاد پیگیری اجرای برجام و هم رییس جمهوری، موضع ایران را کاملا شفاف و با صراحت بیان کردند.
عراقچی با بیان اینکه مذاکره مجددی در کار نخواهد بود از انتخاب های پیش روی ترامپ در قبال برجام گفت و افزود که ترامپ هر کاری در قبال برجام کند، باید تبعات آن را هم بپذیرد اگر ترامپ بخواهد برجام را پاره کند همانطور که قبلا گفته ایم ما آن را آتش می زنیم.
رییس جمهوری هم در نشست خبری روز سه شنبه خود با بیان اینکه بازگشت به گذشته (مذاکرات برجام ) معنی ندارد، تصریح کرد: هیچ گونه مذاکره ای نسبت به برجام در کار نخواهد بود.برجام یک توافقی است که انجام گرفته ، تمام و تکمیل شده است.
روحانی تاکید کرد: برجام در شورای امنیت سازمان ملل و در آنجا تایید شده است و تقریبا به صورت یک سند بین المللی درآمده است.
این در حالی است که همکاری های هسته ای ایران هم در سالگرد توافق هسته ای وارد فاز جدیدی شده است. در همین راستا بهروز کمالوندی سخنگو و معاون رییس سازمان انرژی اتمی در مسکو دو سند همکاری امضا کرد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی در مسکو با اعلام اینکه شرکت های ایرانی تا 25 درصد عملیات ساخت نیروگاه های هسته ای جدید را انجام خواهند داد، گفت: برجام تمامی موانع همکاری های هسته ای ایران و روسیه را حذف کرد.
اما از دیگر سوی سکه برجام، دولت جدید آمریکا دو مقام مرتبط با برجام را در مقام های خود ابقا کرد که به گفته ناظران مسائل سیاسی ابقای این دو نشانه ادامه رویکرد دولت سابق در دولت کنونی آمریکا ارزیابی می شود.
بر این اساس، توماس شنون که پس از بازنشستگی وندی شرمن، معاون وزارت خارجه آمریکا شد و چندین بار با تیم مذاکره کننده ایران گفت و گو کرد؛ در دوره ترامپ و وزارت رکس تیلرسون هم در این سمت خواهد ماند. همچنین آدام زوبین معاون تروریسم و مالی وزارت خزانه داری آمریکا هم که برای اجرای برجام و تدوین آیین نامه های آن اقدام کرده بود نیز در این پست خواهد ماند.

**سفر معاون وزیر انگلیسی به ایران
 سفر توبیاس الوود معاون خاورمیانه و آفریقای وزیر خارجه انگلیس به تهران بود که با مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزیر امور خارجه ایران دیدار کرد.
در این ملاقات درخصوص روابط دوجانبه، تحولات منطقه ای و بین المللی گفت وگو به عمل آمد.

** پیام ایران به همسایه جنوبی؛
در حالی که برجام از یک اجماع و حمایت جهانی برخوردار است، رقبای منطقه ای ایران همچنان به کارشکنی های پنهان و آشکار خود درباره این توافق ادامه می دهند. عربستان سعودی بدون تردید اصلی ترین بازیگری است که در کنار رژیم صهیونیستی از همان ابتدای شروع گفت و گوهای هسته ای ساز مخالف زد.
چه زمانی که در جریان مذاکرات وزیر خارجه سابق این کشور راهی محل مذاکرات شد تا سنگی در راه توافق هسته ای انداخته باشد و چه بعد از توافق که درهمسویی با رژیم صهیونیستی، پروژه شکست خورده ایران هراسی را تبلیغ و ترویج می کند اما علیرغم تمام کارشکنی های این همسایه جنوبی، مقامات ایران همواره بر لزوم تنش زدایی و گفت و گو به ویژه در منطقه و با همسایگان سخن می گویند.
در همین ارتباط، رییس جمهوری در نشست خبری هفته گذشته خود تصریح کرد: ایران قصد دخالت در مسائل داخلی عربستان را ندارد، ایران نه می خواهد عربستان از صحنه سیاسی منطقه حذف شود و نه می خواهد عربستان نقشی را که استحقاق آن را دارد، نداشته باشد اما در عین حال وقتی عربستان به یک کشور مظلوم همسایه تجاوز و آن را بمباران می کند و تروریست ها از منابع مالی آنها استفاده می کنند، این مشکل آفرین است؛ این مشکل تنها با ایران نیست با کل منطقه است.
وی در عین حال گفت: اگرعربستان تصمیم درست اتخاد کند، ما حاضریم به این کشور در مساله یمن و مسائل منطقه کمک کنیم و هم حاضریم در کل منطقه ثبات و وحدت بیشتری با تلاشمان ایجاد شود.
همچنین روز دوشنبه، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی گفت:علی رغم برخی از تصورات، جمهوری اسلامی ایران نه تنها در پی سقوط آل سعود نیست، بلکه مایل به مهار تلاش ها برای سرنگونی حکومت عربستان است.
به گفته دبیر شورای عالی امنیت ملی، سقوط آل سعود هیچ گاه به معنای جایگزینی یک حکومت مطلوب نخواهد بود؛ درپی سقوط آل سعود، به احتمال قریب به یقین عربستان تجزیه و تفکر منحط افراطی ـ داعشی بر بخش های مهمی از این کشور حاکم خواهد شد.
این در حالی است که مقامات سعودی که برای بقای خود همواره چشم به حمایت های غربی ها دوخته اند و منتظر بودند رییس جمهوری منتخب در آمریکا مستقر شود و بدون توجه به هزینه های کلانی که در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در حمایت از هیلاری کلینتون رقیب دموکرات ترامپ صرف کردند، طی هفته های اخیر تلاش های گسترده ای برای نزدیک شدن به ترامپ در دستور کار قرار داده اند و لابی های وابسته به این رژیم درهمسویی با صهیونیست ها تلاش می کنند ایران را تبدیل به مساله اول سیاست خارجی ترامپ کنند.
در این راستا عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان سعودی روز دوشنبه هفته گذشته در پاریس گفت: در خصوص شیوه ای که دولت آینده آمریکا قصد دارد نفوذ خود را در جهان احیا کند، ایران را مهار و با داعش مبارزه کند، خوشبین است.
وی که کشورش در دوران انتخاباتی همسو با هیلاری کلینتون بود، افزود: ما به دیدگاه دولت آتی ترامپ، همان گونه که اعلام شده است، نگاه خواهیم کرد. در خصوص میل به برقراری دوباره نقش آمریکا در جهان، ما از این موضوع استقبال می کنیم. در خصوص شکست دادن داعش، قطعا استقبال می کنیم. در خصوص مهار کردن ایران نیز قطعا از این موضوع استقبال می کنیم .
جبیر در ادامه گفت: منافع عربستان سعودی به عنوان بزرگترین صادر کننده نفت در جهان، همسو با منافع آمریکا قرار دارد، چه از لحاظ جغرافیایی - در سوریه، عراق، یمن و ایران - یا در خصوص مسائل انرژی و مسائل مالی.
وی در این نشست بار دیگر ایران را به ناپایدار کردن منطقه متهم کرد و گفت: روابط ما با ایران پرتنش است و ایران در حال اجرای سیاست های تهاجمی و خصمانه خود است. زندگی در صلح و هماهنگی با ایران، شگفت انگیز خواهد بود اما این اقدام، نیازمند همکاری هر دو طرف است.
وزیر خارجه عربستان افزود: ما نمی توانیم در معرض مرگ و نابودی قرار داشته باشیم و انتظار برود که از تلافی جویی پرهیز کنیم. ما تلاش کردیم، اما این کار فایده ای نداشت.

** آخرین رایزنی ها برای نشست آستانه؛ مخالفت ایران با حضور آمریکا
 در آستانه برگزاری نشست آستانه درباره سوریه، رایزنی ها برای برگزاری موفقیت آمیز این نشست افزایش یافته است. نشست آستانه چهارم و پنجم بهمن ماه در حالی برگزار می شود که درباره حاضران در این نشست اختلاف نظرهایی دیده می شود.
طی روزها و هفته های اخیر، اخباری مبنی بر حضور یا عدم حضور آمریکا در نشست آستانه مطرح شد در حالی که در نشست های متعددی که تاکنون برای حل و فصل بحران سوریه با حضور آمریکا برگزار شد، نتیجه بخش نبوده است.علاوه بر این دولت آمریکا در مرحله انتقالی قرار داد و اساسا معلوم نیست که آمریکا انگیزه لازم برای نقش آفرینی در حل و فصل بحران سوریه دارد و یا خیر؟
در چنین شرایطی به نظر می رسد، دعوت از آمریکا برای حضور در نشست آستانه بیش از اینکه به بحران سوریه مربوط باشد به روابط دوجانبه ترکیه و آمریکا از سویی و روابط پوتین و ترامپ از سوی دیگر برمی گردد، نباید فراموش کرد که آمریکا در سال های اخیر سیاست های متناقضی در سوریه اجرا کرده است.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز مخالفت ایران با حضور آمریکا در این نشست را صراحتا اعلام کرده اند.
دبیر شورای عالی امنیت ملی با اشاره به سوابق بدعهدی و ناکارآمدی آمریکا برای برقراری آتش بس و هدایت طرفین درگیری در سوریه به سمت گفتگو اظهار داشت: هیچ دلیلی برای مشارکت آمریکا در مدیریت، راهبری و هدایت ابتکارات سیاسی جاری در بحران سوریه وجود نداشته و ایفای نقش این کشور در اجلاس آستانه نیز کاملا منتفی است.
طی هفته ای که گذشت تماس های تلفنی متعددی با مقامات کشورمان انجام شد، سرگئی لاورف وزیر امور خارجه روسیه در تماسی تلفنی با محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود، در خصوص ' اجلاس آستانه' که قرار است پیرامون بحران سوریه برگزار شود و نیز اجرای برجام رایزنی کرد.
نماینده مقام معظم رهبری با اشاره به برخی اخبار منتشر شده پیرامون دعوت از آمریکا برای حضور در اجلاس آستانه خاطر نشان ساخت: به طور قطع آمریکا در فرایند گفتگوها و جمع بندی نتایج اجلاس آستانه نقشی نخواهد داشت و احتمال دعوت کشور میزبان از آمریکا به عنوان ناظردر اجلاس وجود دارد.
در هفته گذشته دبیران شورای عالی امنیت ملی ایران و روسیه هم به صورت تلفنی آخرین وضعیت گفت و گوها را بررسی کردند.
درتماس تلفنی نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی فدراسیون روسیه با دریابان علی شمخانی درمورد آخرین تحولات سیاسی، امنیتی و نظامی سوریه پس از استقرار آتش بس در این کشور، بحث و تبادل نظر انجام شد. در جریان این گفت وگو ضرورت رایزنی و گفت وگوی مستمر طرفین به منظور پیشبرد فرآیندهای سیاسی در بحران سوریه مورد تاکید قرار گرفت.
بررسی راهکارهای تقویت و تداوم مبارزه مشترک با تروریسم تکفیری بویژه گروه های جبهه النصره و داعش در سوریه تا نابودی کامل جریان های ذکر شده از محورهای دیگری بود که شمخانی و پاتروشف در مورد آن گفت وگو کردند.

**حضور مقامات سوریه در تهران
هفته گذشته دو مقام بلند پایه سوری در تهران حضور یافتند تا در خصوص آخرین وضعیت آتش بس و هماهنگی ها درباره نشست آستانه که قرار است چهارم و پنجم بهمن ماه در آستانه برگزار شود رایزنی کنند.
عماد خمیس نخست وزیر سوریه و فیصل مقداد قائم مقام وزیر خارجه سوریه هفته گذشته با مقامات کشورمان دیدار و در خصوص آخرین تحولات سوریه رایزنی کردند.
همچنین رمزی عزالدین رمزی، معاون نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه که ریاست هیات اعزامی سازمان ملل متحد به نشست آستانه را بعهده دارد، هفته گذشته در یک گفت وگوی تلفنی با حسین جابری انصاری معاون عربی-آفریقای وزیر امور خارجه در ارتباط با آخرین تحولات اجلاس آستانه رایزنی و تبادل نظر کرد.

**وضعیت مسلمانان روهینگیا و مسایل منطقه در مالزی و داووس
در روزهای پایانی هفته گذشته محمد جواد ظریف به مالزی و سوییس سفر کرد تا هم در نشستی که سازمان همکاری اسلامی درباره رسیدگی به وضعیت مسلمانان روهینگیا برگزار کرد، شرکت کند و هم در مجمع جهانی اقتصاد.
محمد جواد ظریف در این اجلاس درخصوص مسائل مختلف به بیان دیدگاه های کشورمان در خصوص مسائل مختلف پرداخت و درباره نشست آستانه گفت:«حل بحران سوریه هیچ راه‌حل نظامی ندارد؛ بلکه بایستی به راه‌حلی برسیم که در آن مردم سوریه بتوانند با یکدیگر گفت‌وگو کنند.»
وزیر امور خارجه به نقش سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در نشست آستانه اشاره کرد اما در عین حال افزود که نشست آستانه مغایر و جایگزین تلاش سایر نهادهای بین‌المللی در حل بحران سوریه نیست.
ظریف در مورد آینده روابط ایران و عربستان سعودی گفت:«من دلیلی نمی‌بینم که ایران و عربستان رابطه‌ای خصمانه با یکدیگر داشته باشند. ما می‌توانیم در زمینه های مختلف بین‌المللی از جمله حل بحران سوریه، یمن و بحرین باهم همکاری کنیم.»
وی به نمونه همکاری دو کشور در گذشته در حل بحران ریاست جمهوری لبنان اشاره کرد و در مورد ادعای عربستان مبنی بر حمایت ایران از تروریسم اضافه کرد: «عربستان بایستی واقعیت‌های منطقه را درک کند و متوجه باشد که دامن زدن به اختلافات منطقه‌ای اوضاع را وخیم‌تر می‌کند.»
ظریف درمورد آینده توافق برجام و چشم انداز سیاست آمریکا در دوران ترامپ گفت: باید منتظر باشیم و ببینیم که ترامپ در دوره ریاست جمهوری چه کار خواهد کرد.
وزیر امور خارجه، چین، روسیه و هند را شرکای مهم ایران خواند در مورد روابط اقتصادی با آمریکا گفت: «درحالی که با آمریکا اختلافات سیاسی داریم، اما درهای ایران حتی در زمینه روابط اقتصادی با آمریکا هم باز است. ما در زمینه اقتصادی بسته عمل نمی‌کنیم، همانگونه که با بوئینگ توافق امضا کردیم. دو توافقنامه‌ مهمی که ایران اخیرا با بوئینگ و ایرباس امضا کرد، نشان می‌دهد که ما در رویکرد خوب به جامعه جهانی ذهن بازی داریم.»
وزیر خارجه ایران در حاشیه نشست داووس با برخی مقامات حاضر در نشست از جمله فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در مورد اجرای توافق برجام و بحران سوریه گفت وگو کرد.
در هر صورت نشست سوریه به منظور حل و فصل بحران سوریه طی روزهای جاری در آستانه قزاقستان برگزار می شود آتش بس در سوریه نسبت به دفعات قبل از پایداری بیشتری برخوردار بوده و به نظر می رسد این گفت و گوها چشم انداز بهتری برای کاهش آلام مردم سوریه ایجاد کرده است.
باید دید آیا سوری ها می توانند در آستانه قدمی جدی برای حل بحرانی که طی حدود 6 سال بیش از 300 هزار نفر را به کام مرگ کشانده، هزاران مفقود داشته و میلیون ها نفر را آواره کرده، بردارند؟