موصل در انتظار روزهای پسا داعش

ناطقان: نخست وزیر عراق صبح روز یکشنبه یکم اسفند ماه، از آغاز عملیات نیروهای عراقی برای بازپس گیری غرب موصل از دست گروه تروریستی داعش خبر داد. «حیدر العبادی» در سخنان کوتاه تلویزیونی گفت: ما شروع مرحله جدید عملیات آزادسازی موصل را اعلام می کنیم؛ ما به نینوا می آییم تا غرب موصل را آزاد کنیم.
عراق از سال 2014 میلادی با تهاجم گسترده گروه تروریستی داعش روبرو شد و بخش های گسترده ای از خاک این کشور به اشغال تروریست ها درآمد. نیروهای عراقی اما در یک سال گذشته مناطقی در شمال و غرب این کشور از جمله «الرمادی»، «هیت»، «فلوجه» و همچنین مناطقی در شمال استان «صلاح الدین» را از عناصر داعش پاکسازی کردند و همانطور که پیش بینی می شد، پس از آزادسازی فلوجه، نوبت به آزادسازی موصل مرکز استان نینوا رسید.

***آغاز و ادامه عملیات آزادسازی موصل
موصل دومین شهر بزرگ عراق پس از بغداد که در 400 کیلومتری پایتخت واقع است، در سحرگاه بیستم خردادماه سال 1393 به اشغال گروه تروریستی داعش درآمد. این شهر حدود یک و نیم میلیون نفر جمعیت دارد و آخرین پایگاه مهم داعش در عراق به شمار می رود که با آزادی کامل آن مسیر شکست این گروه تروریستی هموارتر می شود.
بامداد روز دوشنبه بیست و ششم مهرماه، عملیات آزادسازی شرق موصل با فرمان العبادی نخست وزیر عراق، آغاز شد. معضلات فراوانی در راه چگونگی آغاز و انجام این عملیات وجود داشت که از مهم ترین آنها، تنش میان آنکارا و بغداد بر سر استقرار نیروهای نظامی ترکیه در پایگاه بعشیقه در شمال عراق بود. دولت عراق حضور نیروهای ترکیه را بدون دعوت توصیف کرده که ممکن است به جنگ منطقه ای منجر شود.
علاوه بر این، بحث نیروهای مشارکت کننده در این عملیات نیز یکی از موضوعات بحث برانگیز پیش از آغاز عملیات آزاد سازی موصل بود.
به طور مشخص حرف و سخن پیرامون حضور نیروهای بسیج مردمی عراق (حشد الشعبی) بسیار بود. شماری از رسانه های وابسته به کشورهای عربی منطقه با راه اندازی جنگ تبلیغاتی علیه نیروهای بسیج مردمی، هدف جلوگیری از مشارکت این گروه در عملیات آزادسازی موصل را دنبال کردند، هرچند سخنان نخست وزیر عراق پیش از ساعت صفر عملیات آزاد سازی، پایانی بود بر تمام گمانه زنی های ناروا و العبادی از حضور و همراهی نیروهای بسیج مردمی در کنار نیروهای مسلح عراقی و دیگر نیروهای نظامی خبر داد.
بسیاری بر این باورند که رسانه های حامی جریان های تکفیری از جمله رسانه های سعودی با حمله به نیروهای حشد الشعبی، جز راه انداختن جنگ طایفه ای و مذهبی، ضربه زدن به این عملیات و در کل اخلال در روند مبارزه با داعش را هدف دیگری ندارند.
سرانجام با مرارت های بسیار و رشادت نیروهای عراقی، در نخستین روزهای بهمن ماه، وزارت دفاع عراق از آزادسازی کامل شرق موصل خبر داد. پس از آن شمارش معکوس برای پاکسازی غرب موصل از دست تروریست های داعش شروع شد.

***آزادسازی غرب موصل؛ تیر خلاص بر پیکر داعش در عراق
همچنان که گفته شد، از نخستین روز اسفندماه عملیات پاکسازی غرب موصل آغاز شد. در این زمینه، سپهبد «عبدالامیر یارالله» فرمانده عملیات آزادسازی استان نینوا در شمال عراق گفت: در اولین روز عملیات غرب موصل 17 روستا از دست گروه تروریستی داعش بازپس گرفته شد و نیروهای عراقی در اطراف تپه «ابوسیف» در جنوب بخش غربی موصل موضع گرفته اند.
وی دیروز در بیانیه ای روند اولین روز عملیات آزادسازی غرب موصل را چنین توصیف کرد: نیروهای پلیس مرکزی و واکنش سریع عراق روستاهای «اللزاکه»، «الکرامه»، «البوجواری»، «الجماسه»، «کنیطره»، «الزکروطیه»، «العذبه»، «الکافور» و «الابیض» را آزاد کرده و نیروگاه برق «اللزاکه» که برق بخش غربی موصل را تامین می کند، تحت کنترل خود درآوردند.
براساس این بیانیه، لشکر نهم زرهی ارتش عراق نیز تعدادی روستا با نام های «باخیره»، «الحراقیات»، «الابراهیمیه»، «الحسینیه»، «شیخ یونس»، «الدیباجیه» را آزاد کردند.
تشکیلات بسیج مردمی الحشد الشعبی عراق نیز همزمان در بیانیه ای رسمی، ضمن اعلام مشارکت در عملیات آزادسازی بخش غربی موصل، از حماسه جدیدی برای برافراشتن پرچم عراق در غرب موصل با مشارکت پلیس مرکزی و ارتش عراق خبر داد.
مشخص است که دومینوی سقوط داعش به حرکت درآمده است و در حالی که تنها سه روز از آغاز عملیات آزادسازی غرب موصل می گذرد، نیروهای عراقی توانسته اند به پیشروی های چشمگیری دست یابند.

***بهبود روندهای سیاسی گامی مهم پس از آزادسازی کامل موصل
با نگاهی گذرا به روند مبارزه با داعش در خاورمیانه و به طور مشخص در عراق، اکنون دیگر دیگر تردیدی نیست که این خلافت خودخوانده در مسیر سقوط قرار گرفته است و با آزادی موصل، این گروه تروریستی دیگر سرزمینی در خاک عراق نخواهد داشت.
نکته مهم اما اینجا است که باید تدابیری اندیشیده شود تا بار دیگر گروه های تروریستی چنین رعب آور مانند داعش فرصت تاسیس کانون هایی به شکل کنونی را نیابد. بدون شک یکی از دلایل پیشروی سریع آنها در خاک عراق، سوء استفاده و موج سواری روی نارضایتی های موجود در این کشور بود. بهبود فرآیندهای سیاسی از طریق کم کردن شکاف و فاصله میان مردم و حاکمیت عامل موثری برای جلوگیری از نفوذ چنین جریان هایی است. اگر شهروندان به پیگیری مطالبات به حق خود از راه روندهای قانونی و سیاسی امیدوار باشند دیگر در سراب گروه ها گرفتار نمی شوند.
افزایش مشارکت و رضایت شهروندان و اقوام، پشتیبانی گسترده از دولت مرکزی را به همراه خواهد داشت و مانع رشد افراطی گری و پا گرفتن گروه های تروریستی و سلفی می شود. مبارزه با داعش تنها از راه نظامی گری امکان پذیر نخواهد بود بلکه باید همراه با اصلاحات سیاسی به نبرد با افراطی گری رفت.