جزئیات تغییرات در ترکیب شورای نگهبان

ناطقان: شاید روزی که شیخ‌فضل‌الله نوری در جدال با منورالفکران فریاد «مشروطه مشروعه» سر می‌داد، هیچ‌کس به فکرش هم نمی‌رسید که 72 سال بعد انقلابی پیروز شود که ذیل آن شورایی بر اساس شرع تاسیس کند و پیشوای آن انقلاب بگوید: «هرکس بگوید رای شورای نگهبان کذا است «مفسد» است».

امروز 26 تیر سال‌روز تاسیس نهادی است که وظیفه پاسداری از گران‌سنگ‌ترین مواریث یک ملت، یعنی قانون اساسی و شرع آن را دارد و از ابتدای تاسیس‌اش تاکنون در میان تمام حملات و بی‌مهری‌ها، به کار خود قدرتمندانه ادامه داده است.

*جایگاه شورای نگهبان در قانون اساسی

شورای نگهبان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه ویژه‌ای است، به گونه‌‌ای که فقدان آن، موجب عدم اعتبار مجلس می‌‏شود. شورای نگهبان وظیفه دارد تمام مصوباتِ مجلس را از حیث عدم مغایرت با موازین اسلامی و قانون اساسی بررسی کرده تا در صورت عدم مغایرت، این مصوبات، صورت قانونی به خود گیرد. علاوه ‏بر این نقش برجسته، شورای نگهبان مأموریت نظارت بر انتخابات را داشته و مرجع رسمی تفسیر قانون اساسی نیز به شمار می‌‏آید.

از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌شود که علت اصلی پیش‌بینی نهاد شورای نگهبان، 2 موضوع حراست و نگهبانی از «احکام اسلام» و صیانت از «قانون اساسی» بوده است؛ به همین دلیل از این نهاد به شورای «نگهبان» تعبیر شده است. اصل ۹۱ قانون اساسی در عبارتی کوتاه و گویا به این مطلب اشاره کرده است. در قسمتی از این اصل آمده است:

«به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان ... تشکیل می‌شود ...».

اما اعضای جدید حقوق‌دان شورای نگهبان روز گذشته با رأی مجلس انتخاب شدند و امروز نیز در اولین انتخابات شورا شرکت کردند، که نهایتاً منجر به ابقای دبیر و قائم‌مقام فعلی شد.

این سه حقوق‌دان به ترتیب محمد دهقان، محمدحسن صادقی‌مقدم و هادی طحان نظیف هستند که به‌جای نجات‌الله امیر ابراهیمیان، محسن اسماعیلی و سام سوادکوهی شدند.

همچنین در حکم رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله علیرضا اعرافی به‌جای مرحوم آیت‌الله محمد مومن به‌عنوان فقیه در شورای نگهبان منصوب شد. آیت‌الله مومن اسفند سال گذشته دار فانی را وداع گفت. همچنین دوره عضویت آیت‌الله صادق آملی لاریجانی نیز که پس از درگذشت آیت‌الله سیدمحمود شاهرودی شده بود، با حکم رهبری جایگزین وی شده بود، در حکم اخیر تمدید شد. فقیه دیگری عضویتش در شورای نگهبان تمدید شد آیت‌الله محمد یزدی بود.

سوابق اعضای شورای نگهبان به شرح ذیل است:

آیت الله احمد جنتی

آیت‌الله احمد جنتی متولد 1305 و دارای درجه اجتهاد و دبیر کنونی شورای نگهبان است. وی از سال 1358 تاکنون عضویت این شورا را دارد و با سابقه‌ترین عضو شوراست و پس از منصوب شدن از سوی امام خمینی(ره) در اسفند 1358 در تمام ادوار شورای نگهبان حضور داشته است.

وی همچنین عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای بازنگری قانون اساسی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، عضو شورای عالی تبلیغات خارج از کشور، عضو و رئیس شورای مرکزی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، نماینده مقام معظم رهبری در امور بالکان، نماینده مقام معظم رهبری در اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان، امام جمعه موقت تهران، قم، اهواز و کرمانشاه، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ،قاضی دادگاه های انقلاب اسلامی اهواز و دبیر شورای نگهبان، رئیس مجلس خبرگان رهبری از مسئولیت‌‌های این فقیه است.

آیت‌الله محمد ‌یزدی

آیت‌الله محمد ‌یزدی متولد 1310 دارای درجه اجتهاد و در سه دوره دوم، چهارم ، پنجم و ششم عضو مجلس خبرگان بوده است.

رئیس دفتر حضرت امام (ره) در قم، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، عضو مجلس خبرگان رهبری، نماینده مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضاییه، رئیس دادگاه انقلاب اسلامی قم و باختران، عضو موسس و دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو جامعه روحانیت مبارز تهران، امام جمعه موقت تهران، عضو هیأت امنای حوزه علمیه شهید شاه آبادی و عضو هیأت امنای دانشگاه فاطمیه قم، از سوابق و مسئولیت‌های وی است.

آیت الله‌ سیدمحمدرضا مدرسی یزدی

آیت‌الله‌ سیدمحمدرضا مدرسی یزدی متولد ۱۳۳۴ و دارای درجه اجتهاد است و سه دوره پنجم، ششم و هفتم عضو شورای نگهبان قانون اساسی بوده است.

عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، سابقه سی سال تدریس در حوزه علمیه قم (بیش از دو دهه درس خارج فقه و اصول)، مدرس دانشگاه و عضو هیأت امناء بنیاد ملی نخبگان از سوابق و مسئولیت‌هایی است که ایشان برعهده داشته است.

آیت الله مدرسی از سال ۱۳۷۲ ابتدا تدریس خارج اصول و چندی بعد خارج فقه را آغاز کرده که تا کنون یک دوره اصول به پایان رسیده و هم اکنون دورة دوم آن آغاز شده است؛ در بخش فقه نیز این تدریس ادامه داشته و از این رهگذر، طلاب و فضلای بسیاری تربیت شده‌اند.

آیت الله مهدی شب زنده‌دار

آیت الله مهدی شب زنده‌دار متولد ۱۳۳۲ و دارای درجه اجتهاد است. این مجتهد، دو دوره ششم و هفتم عضو شورای نگهبان بوده و این دوره نیز بین فقهای شورای نگهبان حضور دارد.

عضو شورای عالی حوزه علمیه قم و نمایندگی شورای عالی در هیأت امنای مرکز جهانی علوم اسلامی و سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجمع مشورتی‌ـ فقهی شورای نگهبان، مدیر طرح نوین آموزش دروس خارج حوزه علمیه قم. مدیر مؤسسه و مدرسه بقیة‌الله (عج)، از سوابق آیت‌الله شب‌زنده‌دار است.

آیت‌الله شب‌زنده‌دار سال‌ها به تدریس دروس دوره سطح پرداخته و شرحی نیز بر قسمتی از تحریرالوسیله نگاشته است.

وی مدیر مؤسسه و مدرسه بقیة‌الله (عج) است و به تربیت طلاب می‌پردازد و علاوه بر عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نمایندگی شورای عالی در هیأت امنای مرکز جهانی علوم اسلامی و سازمان مدارس خارج از کشور و نیز عضویت در مجمع مشورتی فقهی شورای نگهبان را به عهده دارد.

آیت‌الله شب‌زنده‌دار پس از درگذشت آیت الله غلامرضا رضوانی خمینی در سال ۱۳۹۲ به عضویت شورای نگهبان منصوب شد.

آیت‌الله صادق آملی لاریجانی

آیت‌الله صادق آملی لاریجانی متولد ۱۳۳۹و دارای درجه اجتهاد است. وی در دو دوره چهارم و پنجم عضو شورای نگهبان بوده و در دوره جدید نیز به عضویت این شورا درآمده است.

عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو هیأت علمی و هیأت امنای دانشنامه جهان اسلام، رئیس هیأت امنای موسسه تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی، تدریس در دانشگاه، رئیس قوه قضائیه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از سوابق وی است.

آیت الله آملی لاریجانی در عرصه فرهنگی خدمات شایانی را به انجام رسانده است. او از سالهای نخستین انقلاب به مقوله تهاجم فرهنگی و شناخت آن اهتمام ویژه‌ای داشته و در این زمینه فعالیتهای گسترده‌ای را به انجام رسانده است.

او بسیاری از کتب دوره سطح را تدریس کرده است و از سال ۱۳۶۸ تاکنون به تدریس خارج فقه و اصول اشتغال دارد. علاوه بر آن سال‌ها به تدریس در دانشگاه تربیت مدرس قم و دانشگاه رضوی مشهد در سطح کارشناسی ارشد و دکترا می‌پردازد.

وی در مرداد ۱۳۸۸ به عنوان رئیس قوه قضائیه منصوب شد. پس از وی آقای هاشمی شاهرودی به شورای نگهبان پیوست.

بعد از ارتحال آیت الله هاشمی شاهرودی با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاریخ ۹ دی ۱۳۹۷ آیت‌الله آملی لاریجانی به‌عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو فقهای شورای نگهبان منصوب شد.

آیت‌الله علیرضا اعرافی

آیت‌الله اعرافی متولد ۱۳۳۸ در میبد است. وی جدیدترین عضو فقهای شورای نگهبان است.

سوابق وی به شرح ذیل است:

۱ ـ ریاست مرکز جهانى علوم اسلامى و عضویت در هیأت امناى آن

۲ ـ عضویت در شوراى فرهنگى - اجتماعى وزارت علوم، تحقیقات و فناورى
۳ ـ عضویت در شوراى فرهنگ عمومى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى
۴ ـ ریاست پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم
۵ ـ مدیریت گروه علوم تربیتى مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینى (ره)
۶ ـ عضویت در هیأت امناى مؤسسه بین‌المللى هدى
۷ ـ معاونت پژوهشى حوزه‌ علمیه قم
۸ ـ ریاست هیأت امناى دانشکده علوم قرآنى میبد
۹- عضویت در کنگره دین‌پژوهان کشور
۱۰ ـ مدیر مسؤولى فصلنامه‏‌هاى «حوزه و دانشگاه»، «جستار اقتصادى» و «تربیت اسلامى»
۱۱ ـ عضویت در هیأت امناى دفتر تبلیغات حوزه‌ علمیه‌ی قم
۱۲ ـ عضویت در شوراى پژوهش‌هاى علمى کشور
۱۳ ـ عضویت در هیأت امناى مرکز جهانى و سازمان مدارس خارج از کشور
۱۴ ـ رئیس جامعۀ المصطفی العالمیۀ
۱۵ ـ مدیر حوزه‌های علمیه‌ سراسر کشور
۱۶ ـ امامت جمعه شهر میبد
۱۷ ـ امامت موقت جمعه شهر قم

*حقوقدانان شورای نگهبان

محمد صادقی‌مقدم

محمد صادقی‌مقدم عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران و مشاور عالی آیت‌الله جنتی در شورای نگهبان بوده است.

صادقی‌مقدم روز گذشته با ۱۸۱ رای از سوی نمایندگان مجلس برای یک دوره ۶ ساله به عنوان حقوقدان شورای نگهبان انتخاب شد.

سیدفضل‌الله موسوی

سیدفضل‌الله موسوی متولد ۱۳۳۲ در اصفهان است و دکترای حقوق بین‌الملل دارد.

موسوی استاد دانشگاه تهران، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، مدیر گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه تهران، نمایندة دورة هفتم مجلس شورای اسلامی، عضو هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات دوره دهم و میاندوره‌ای مجلس شورای اسلامی ومجلس خبرگان رهبری، رئیس کمیسیون حقوقی ستاد نقشه جامع علمی کشور در شورای انقلاب فرهنگی بوده است.

سیامک ره‌پیک

ره‌پیک متولد ۱۳۴۲ در تهران است و دکترای حقوق خصوصی دارد.

سوابق وی به این شرح است:

معاون اجرایی و امور انتخابات شورای‌نگهبان، رئیس پژوهشکده شورای نگهبان، رئیس دانشگاه علوم قضایی، سر دبیر فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، مدیر مسئول فصلنامه مطالعات راهبردی و رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی

وی همچنین 16 جلد کتاب تخصصی تألیف کرده است.

دکترای تخصصی حقوق خصوصی

محمد دهقان

دهقان متولد 1341 در طرقبه است و ریاست سازمان بسیج دانشجویی استان تهران، معاونت سیاسی سازمان بسیج دانشجویی کشور، نماینده ادوار هفتم، هشتم، نهم و دهم  مجلس شورای اسلامی از جمله سوابقش است.

دهقان دیروز با ۲۳۰ رای از سوی نمایندگان مجلس برای یک دوره ۶ ساله به عنوان حقوقدان شورای نگهبان انتخاب شد.

عباسعلی کدخدایی

کدخدایی سال 1340 در اصفهان متولد شده است. تحصیلات وی دکترای حقوق بین الملل دارد.

سوابق وی عبارت است از: استاد دانشگاه تهران، قائم مقام دبیر شورای نگهبان، معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان و سخنگویی شورای نگهبان.

هادی طحان نظیف

طحان نظیف متولد ۱۳۶۱ در دزفول است و دکترای حقوق عمومی دارد.

هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع)، دبیر کمیته فرهنگی ـ اجتماعی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، عضو مجمع مشورتی حقوقی شورای نگهبان، کارشناس و مشاور حقوقی «هیأت بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین» و کارشناس حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از جمله سوابق طحان نظیف است.