پیرگوشی چیست؟

ناطقان: این‌که پدرانمان بار‌ها تاکید می‌کنند که صدای تلویزیون را بلندتر کنیم یا بلندتر صحبت کنیم، اتفاقی است که خبر از بالا رفتن سن و پیرگوشی آن‌ها می‌دهد. افت شنوایی، عارضه‌ای است که در همه افراد به درجاتی در دوران سالمندی رخ می‌دهد.

آمار‌ها نیز نشان می‌دهد معمولا از ۶۵ سالگی به بالا ۳۵ درصد افراد دچار پیرگوشی می‌شوند. افت شنوایی ناشی از سالمندی، نوعی افت حسی- عصبی است. یعنی صدا به گوش داخلی می‌رسد، ولی به دلیل ضعیف بودن عصب شنوایی، درک گفتار و توانایی تشخیص کلمات به‌ویژه در محیط‌های شلوغ پایین می‌آید. این عارضه بسیار شایع است و تقریبا نیمی از سالمندان با آن روبه‌رو هستند. همین مسأله ما را بر آن داشت تا درباره پیرگوشی با دکتر گیتا موللی، عضو هیات‌مدیره انجمن علمی شنوایی‌شناسی ایران و استاد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی گفتگو کنیم.

آیا همه افرادی که سن‌شان به بالاتر از ۶۰ سال می‌رسد باید منتظر کم شدن شنوایی‌شان باشند؟
اصولا پیرگوشی به‌طور طبیعی در اثر بالارفتن سن در سیستم شنوایی افراد ایجاد می‌شود. البته این کم‌شنوایی بسیار تدریجی ایجاد می‌شود و در ابتدا فقط شنوایی صدا‌های بسیار زیر را از بین می‌رود. پیرگوشی با گذشت زمان می‌تواند سبب شود فرد به‌تدریج همه صدا‌ها و حتی صدا‌های بم را هم کمتر بشنود. افراد دچار پیرگوشی غالبا می‌گویند صدا به حد کافی بلند است، اما قابل درک نیست و هرچه فاصله با فرد بیشتر باشد، مشکل درک گفتار در فرد بیشتر می‌شود.

یعنی هر فردی که دردهه ششم و هفتم زندگی‌اش، صدا‌هایی را به آسانی نشنود باید به پیرگوشی خود شک کند؟
پیرگوشی معمولا با مشکل در شنیدن صدا‌های زیر به‌عنوان مثال تشخیص صدای «س» از صدای «ت» همراه است؛ بنابراین تشخیص کلماتی که فقط در یک صدا تفاوت دارند، مشکل می‌شود. مشکل بیشتر افرادی که دچار پیرگوشی شده‌اند، درک صحبت‌ها و نه شنیدن آن است و در محیط‌های شلوغ، مانند مهمانی، رستوران یا زمانی که چندنفر با هم صحبت می‌کنند بیشتر می‌شود.

آیا ممکن است این عارضه در سنین پایین‌تر هم بروز کند؟
پیرگوشی حدودا از ۴۵ سالگی آغاز می‌شود و در مردان شدیدتر و بیشتر از زنان بروز می‌کند. تقریبا ۳۰ تا ۴۰درصد افراد بالای ۶۵سال دچار پیرگوشی‌اند. علت پیرگوشی بالا رفتن سن گوش است که در اثر سال‌ها شنیدن اصوات، به‌طور طبیعی در همه افراد ایجاد می‌شود، اما در افرادی که سال‌های جوانی به‌مدت بیشتری در معرض صدا‌های بلند بوده‌اند، شدیدتر است. برخی دارو‌ها و برخی بیماری‌ها نیز می‌تواند سبب کم‌شنوایی‌هایی از نوع پیرگوشی شود یا پیرگوشی را شدیدتر کند.
معمولا خود فردی که دچار کم‌شنوایی شده آخرین نفری است که آن را قبول می‌کند و غالبا اطرافیان سریع‌تر از خود فرد متوجه آن می‌شوند، اما پذیرش آن در خود فرد دیرتر صورت می‌گیرد.

چه زمانی باید به احتمال بروز پیرگوشی در خود یا یکی از نزدیکان شک کنیم؟
اگر فردی احساس می‌کند اخیرا بعضی صحبت‌ها را واضح نمی‌شنود یا متوجه نمی‌شود، لازم است به یک شنوایی‌شناس مراجعه کند. شنوایی‌شناسان با آزمون‌های تخصصی خود به فرد خواهند گفت چه میزان و در چه محدوده‌ای کم‌شنوایی دارد و سمعک مناسب تجویز خواهند کرد.

یعنی استفاده از سمعک برای درمان پیرگوشی ضروری است؟
هرچه فردی زودتر سمعک بگیرد، نتایج بهتری به‌دست خواهد آورد. تاخیر در گرفتن سمعک سبب خواهد شد، مناطق شنوایی مغز بی‌تحریک باقی مانده و توانایی‌شان محدودتر شود و در سن بالاتر حتی با گرفتن سمعک هم شنوایی قابل قبول و مناسبی برای درک گفتار به دست نیاورد. فراموش نکنید کم‌شنوایی در سالمندان سبب لذت نبردن از حضور در جمع‌ها و مهمانی‌ها و گوشه‌گیری می‌شود و زمینه افسردگی را فراهم می‌کند. هرچه در سن پایین‌تر سمعک گذاشته شود بهتر است و سبب می‌شود آن قسمت از مغز فعال باقی بماند.

چنانچه افراد کم‌شنوایی‌شان را انکار کرده و از سمعک استفاده نکنند، بخش شنوایی مغز غیرفعال می‌شود و در صورت غیرفعال شدن این بخش، استفاده سمعک فایده کمتری برای فرد خواهد داشت.

آیا سمعک می‌تواند شنوایی از دست‌رفته را کاملا بازگرداند؟
باید از سمعک انتظار معقولانه داشت. سمعک هرگز شنوایی دوران ۳۰ سالگی و ۲۰ سالگی را عینا برنمی‌گرداند. شنوایی واقعا مقوله پیچیده‌ای است، سمعک باعث می‌شود بعضی فرکانس‌ها تا حدودی بهتر شنیده شوند؛ بنابراین افرادی که سمعک می‌گذارند بعضی صدا‌ها را خوب می‌شنوند و بعضی‌ها را خیر. چون کم‌شنوایی در همه فرکانس‌ها یک‌دست نیست. به‌علاوه درک گفتار با پردازش مغزی ارتباط دارد که با بالارفتن سن مشکل‌تر می‌شود.

چطور می‌شود جلوی پیرگوشی را گرفت؟
به شنوایی خود اهمیت دهید. در معرض صدا‌های بلند (مانند صدای موسیقی یا کار در محل پر صدا در سال‌های طولانی) قرار نگیرید یا از محافظ گوش استفاده کنید. همچنین هرسال برای بررسی وضعیت شنوایی خود به مراکز تخصصی شنوایی‌سنجی مراجعه کنید. در حال حاضر ما دانش زیادی درمورد پیشگیری از پیرگوشی در اختیار نداریم، اما عواملی نظیر پرهیز از قرار گرفتن در معرض صدا‌های بلند به‌مدت طولانی قطعا تاثیرگذار است. سمعک مهم‌ترین کمک به فردی است که احساس می‌کند شنوایی‌اش کم شده یا اطرافیانش از این امر شکایت دارند.

چه کسانی بیشتر مستعد پیرگوشی هستند؟
فشار خون بالا و دیابت می‌تواند زمینه پیرگوشی زودتر را فراهم کند. همچنین برخی دارو‌ها مانند دارو‌های شیمی‌درمانی سبب کاهش شنوایی می‌شوند.

با سالمندانی که سمعک دارند چگونه صحبت کنیم؟
از نزدیک با آن‌ها صحبت کنید. اجازه دهید صورت شما را ببینند، لب‌خوانی بخش مهمی از درک گفتار را تسهیل می‌کند.
بهتر است محیط منزل ساکت باشد و چند نفر باهم صحبت نکنید، بلکه یکی یکی صحبت کنید.
سمعک مانند عینک نیست و به‌طور مرتب نیاز به چکاپ و تنظیم دارد. لازم است باتری آن مرتب عوض شود و تمیز شود.
اگر قطعات آن مشکل پیدا کرد باید تعمیر شود.
توجه داشته باشید سمعک برای هرفرد با دیگری تفاوت می‌کند و سمعک یک فرد برای دیگری قابل استفاده نیست. همچنین برای خرید سمعک فقط به شنوایی‌شناسان مراجعه کنید.