چگونه انتقاد سازنده‌ای داشته باشیم؟

ناطقان: انتقاد و انتقادپذیری یکی از مهارت‎های زندگی است که متأسفانه خیلی از افراد از داشتن آن بی‎ بهره‎ هستند. معمولاً قبول کردن حرف‎های کسی که اشتباهاتتان را به شما گوشزد می‎کند امر خوشایندی نیست، البته بهتر است هر نقدی را پذیرا نشویم و در مقابل هر حرفی که به ما می‎گویند سوال چرا را مطرح کنیم.

همه افراد نمی‌توانند انتقاد پذیر باشند و شاید برای افرادی که تحمل شنیدن نقد را ندارند و تعداد آنها در جامعه هم کم نیست به آموزش بیشتری نیاز باشد، اما افراد بسیار زیادی هم وجود دارند که روز به روز در حال تلاش هستند تا کردارشان را ارتقا دهند و البته که انتقادپذیری را هم پذیرفته اند. بسیاری از ما، با همین انتقاد‌ها رشد کردیم و بالاتر از جایگاهمان در گذشته ایستاده ایم.

حسین ابراهیمی مقدم روانشناس و استاد دانشگاه درباره انتقاد پذیری گفت: همه افراد،انسان‌های صد در صد کاملی نیستند و مسائل، موارد و مشکلات خاص خود را دارند. طبیعی است که بتوانیم در راستای برطرف کردن مسائل و مشکلات قدمی برداریم و روز به روز به سمت بهتر شدن حرکت کنیم. این امر سبب بهتر شدن حال و احوال فرد می‌شود.

وی بیان کرد: بسیاری از مواقع افراد نمی‌توانند خودشان را به خوبی بررسی کنند و افراد نقدپذیری نیستند. گونه‌ی دیگر این است که افراد بلد نیستند خودشان را به خوبی انتقاد کنند و مورد بررسی قرار دهند و احتمالا در همان چهارچوب اشتباه خودشان خواهند ماند و حرکت درست به سمت جلو انجام نمی‌دهند.

این روانشناس تصریح کرد: واقعیت این است که بعضی از مواقع شاهد این موضوع هستیم که افراد بلد نیستند درست انتقاد کنند. بنابراین، یک حالت درگیرانه، ستیزجویانه و مبارزه گرانه به وجود می‌آورند. این امر سبب می‌شود که لجاجت طرف مقابل برانگیخته شود. این کار می‌تواند تاثیرات بسیار بدی را به همراه آورد. باید یاد گرفت طوری انتقاد کرد که تاثیر گذار باشد.

برای درک صحیح انتقادات، فرد ملزم به فراهم کردن بستری مناسب است که منتقدشونده آسان‎تر بتواند با نقد کنار آید و از این بابت از منتقد تشکر و قدردانی کند.

وی عنوان کرد: نکته‌ای که حائز اهمیت است این است که فرد نتواند از خود انتقاد کند. برخی از افراد مدام خود را سرزنش می‌کنند و به جای این که راهکار‌های حل مسئله را بررسی کنند و یا منصف باشند مدام در حال این هستند که برای خود شرایطی را به وجود آورند که حتی ممکن است باعث پایین آمدن اعتماد به نفسشان شود.

وی افزود: این گونه افراد پیوسته خودشان را با دیگران مقایسه می‌کنند. در حالی که ممکن است، آن‌ها در یک شرایط و موقعیت‌های خاص و متفاوتی از قبیل اقتصادی، اجتماعی و... قرار گرفته باشند. بنابراین، شاید مقایسه کردن با این گونه افراد خیلی کار درست و سنجیده‌ای نباشد.

مورد انتقاد قرار گرفتن باعث می‌شود به مسائل از زاویه دیگری نگاه کنید. زمانی که فردی از شما انتقاد می‌کند و نظری مخالف نظر شما دارد، یعنی موضوع را از زاویه‌ای می‌بیند که شما به آن توجه نکرده‌اید؛ بنابراین مورد انتقاد قرار گرفتن باعث می‌شود دید بازتری داشته باشید و جنبه‌های مختلف موضوع را ببینید؛ در نتیجه آگاهی شما در آن مسئله بیشتر خواهد شد.

ابراهیمی مقدم تاکید کرد: نکته دیگر این است که بعضی از مواقع انتقاد‌ها خیلی انتقاد‌های سازنده ای نیستند. متاسفانه شاهد این موضوع هستیم که فردی، یک فرصتی را پیدا کرده است که در قالب انتقاد طرف مقابل را تحقیر می‌کند و یا به عنوان یک رقیب می‌خواهد او را از میدان به در کند؛ بنابراین در این مواقع بحث انتقاد مثبت و سازنده زیر سوال می‌رود.

زمانی که فردی از شما انتقاد می‌کند، یعنی برای او مهم هستید؛ زیرا او می‌توانست زمان خود را برای کار‌های دیگری صرف کند، اما آن را به شما اختصاص داده و کار‌های شما را بررسی کرده است؛ بنابراین بهتر است مورد انتقاد قرار گرفتن را به فال نیک بگیرید.

وی خاطرنشان کرد: به یاد داشته باشید زمانی که انتقادی از کسی صورت می‌گیرد ابتدا نظر شخصی طرف مقابل است، ولی اگر تعداد انتقاد‌ها افزایش پیدا کند و افراد متفاوت و متعددی قضیه ایی را مطرح کنند دیگر نمی‌توان ساده از کنار آن گذشت و حتما راجع به آن موضوع باید فکر کرد؛ و این نکته راهم نباید فراموش کرد که این افراد موضوع را با زاویه دید خود نگاه می‌کنند و به شرایط و موقعیت شما آگاه نیستند، اگر در شرایط شما قرار گرفته بودند شاید نوع ولحن انتقاد متفاوت می‌شد.

این روانشناس ادامه داد: ممکن است بعضی از افراد این گونه باشند که می‌دانند حرکت و فعالیت خوب و مثبتی دارند و با علم براین، جنبه‌های مثبت آن انتقاد‌ها را دریافت می‌کنند و، چون آگاه هستندکه کار درستی انجام می‌دهند، خودشان را تقویت می‌کند و انرژی و حس خوب به خود می‌دهند. بعد از آن که تقویت و انرژی حاصل شد باید دید که با توجه به این صحبت‌ها چه کاری انجام دهند که احساسات مثبت را بیشتر کنند.

ابراهیمی مقدم در پایان گفت: بنابراین بدون این که فرد بخواهد حس بد و منفی نسبت به انتقاد‌ها داشته باشد سعی کند، جریان سازی خوبی را از داخل انتقاد بیرون آورد و راه‌های مناسبی را مورد ارزیابی قرار دهد. اگر قرار باشد خودمان از فردی انتقاد کنیم، باید سعی کنیم جنبه‌ها و ویژگی‌های مثبت کار طرف مقابل را بگوییم. زمانی که فرد فکر می‌کند کار درستی انجام می‌دهد او را به چالش بکشانیم.

هرگز فکر نکنیم که با نقد شخصیت ما زیر سوال می‎رود بلکه از انتقاد، تصویر مثبتی داشته باشیم و با حسن نیت جنبه منفی انتقاد را پذیرا باشیم. افرادی که در تعامل با دیگران نیستند از انتقاد فرار کرده و به همین خاطر شخصیتی متوقف شده و بدون پیشرفت و رشد خواهند داشت.

زمانی که از کسی انتقاد می‌شود، ناراحت شدن غیرقابل اجتناب است. گاهی فردی که مورد انتقاد قرار گرفته است می‌تواند حقیقت را از دل آن بیرون بکشد و متوجه نقد شود. اما دسته‌ای دیگر از اشخاص به قدری نسبت به انتقاد حساس هستند که نمی‌توانند آن را بپذیرند.

واقعیت این است که همه ما باید روحیه انتقادپذیری را در خود بالا ببریم. یک انتقاد سازنده می‌تواند ضعف هایمان را به ما نشان دهد که باعث پیشرفتمان می‌شود.