مفهوم صبر در سوره والعصر

ناطقان: مجید معارف استاد دانشکده الهیات با اشاره به سوره مبارکه عصر گفت: نکته اول در این سوره این است که انسان‌ها کلا به دو صورت تقسیم شده‌اند؛ یک، کسانی که در مسیر خسران کاری اند. دو، مومنانی که با شرایط و خصوصیاتی مستثنا شده اند یعنی اینها با توجه به خصوصیات چهارگانه در مسیر خسران و زیان کاری نیستند کلا در مقام طبقه بندی انسان ها بر دو نوع اند و نکته قابل توجه این است که در این سوره ذکر نشده مسلمانها بلکه گفته «ان الانسان» یعنی جنس انسان درمورد «الا الذین آمنو» هم ممکن است انسانی ایمان داشته باشد به حقیقت مسیحیت به حقیقت یهودیت و در همان چهارچوب مسیحیت یا یهودیت عمل صالح کند یا سفارش به خیر و صبر کند و مومن واقعی باشد.

نکته بعدی برای این سوره معنی خسران است، خسران به معنای ضرر و زیان بوده یعنی انسان چیزی را از دست بدهد. برای مثال اگر کسی مالش را دزد بزند این فرد دچار خسارت و ضرر مادی است قاعدتا یکی از مصادیق خسران، زیان‌های مادی است مثل مال باختگی اگر کسی عمرش را مفید نگذراند و مفید واقع نشود این نیز یک نوع خسارت و از دست دادن سرمایه محسوب می شود منتها این خسارت از نوع معنوی و غیر قابل جبران است . حالا ممکن است فردی از نظر مادی اوضاع خوبی داشته باشد اما انسان مفیدی برای جامعه اش نباشد و به فکر بر طرف کردن مشکل دیگران هم نباشد که این فرد دچار خسارت معنوی و روحی می شود. خسارت نمی تواند تنها مادی باشد که ما بگوییم خیلی از غیر مسلمان ها اوضاع مادی آنها از ما بهتر است اما مشخص نیست که اوضاع معنوی و روحی آنها به چه نوعی است. به طور کلی خسارت یعنی از دست دادن سرمایه که این سرمایه می تواند مادی و یا معنوی باشد که مهم ترین سرمایه معنوی همین عمری است که خداوند متعال به ما عطا کرده است.

نکته سوم معنای صبر است. صبر یعنی خویشتن داری، مقاومت در برابر سختی ها، صبر به معنای دیگر یعنی بالا بردن آستانه تحمل روحی یعنی اینکه انسان خیلی از موارد را مشاهده می کند اما واکنش تند نشان ندهد و بتواند در رویارویی با حوادث گوناگون کنترل خود را از دست ندهد و به اصطلاح خودش را نبازد.

در روایات صبر بر سه نوع است، صبر بر مصیبت که شایع ترین معنای صبر است. صبر بر اطاعت یعنی انسان در برابر اطاعت پروردگار که ممکن است همراه با کراهت و ناخوشایندی باشد، صبر کند. برای مثال، معمولا افراد صبح مایل به خوابیدن هستند این غلبه بر خواب و به پا کردن نماز خود صبر بر اطاعت است. سوم صبر بر معصیت یعنی انسان وقتی با گناهی مواجه می شود به خاطر خدا کف نفس کند و آن گناه را انجام ندهد. وقتی در قرآن این آیه می آید «و تواصعو به الصبر» یعنی صبر به شکل مطلق آمده و می تواند شامل هر سه نوع صبری که ذکر شد باشد.