گرایش به اعتیاد و علل آن

ناطقان: می‌دانید مهم‌ترین علل گرایش به اعتیاد چیست و چرا این پدیده هر روز بیشتر می‌شود؟

متأسفانه بسیاری از افراد جامعه، اعتیاد به مواد مخدر را معادل جرم و فرد معتاد را مجرم می‌دانند. این مسأله که در افراد معتاد به مواد مخدر، میزان جرم و جنایت بیشتر از افراد عادی جامعه است، شکی وجود ندارد، اما هر فرد معتادی مجرم نیست و بسیاری از موارد جرم در افراد معتاد، مستقیم در ارتباط با مشکل تهیه مواد مخدر و نیاز بدنی و روانی آنها است.
فردی که مصرف مواد مخدر، نیاز او را برطرف می‌کند، یک بیمار روانی به‌شمار می‌آید.
 
چه افرادی مستعد اعتیاد به مواد مخدر هستند؟
 
مطالعات روان‌شناسی درباره عوامل روان‌شناختی اعتیاد به مواد مخدر مشخص کرده است بیشتر افرادی که به مصرف مواد مخدر وابستگی جسمی و روانی پیدا می‌کنند، از نظر ژنتیکی (ارثی) دارای استعداد اعتیاد به مواد مخدر هستند. یعنی غالبا در نزدیکان آنها اعتیاد به مواد مخدر شایع است.
 
البته این مطلب، دلیل آن نیست که هر شخصی که در بین نزدیکان او اعتیاد به مواد مخدر وجود ندارد، از نظر ارثی مستعد ابتلا به بیماری اعتیاد نیست، زیرا اولا ممکن است نزدیکان شخص از نظر ارثی مستعد این مشکل باشند، اما تاکنون این استعداد به ظهور نرسیده است و مصرف مواد مخدر را تجربه نکرده باشند.
 
ثانیا علل گرایش به اعتیاد، فقط در زمینه ارثی نیست و تیپ شخصیتی افراد نیز نقش تعیین کننده دارد.
 
افرادی که شخصیت‌های خودشیفته، پرخاشگر و ضد اجتماعی دارند، مستعد اعتیاد به مواد مخدر هستند؛ زیرا مصرف مواد مخدر نیاز‌های روانی آنها را برطرف می‌کند.
 
از سوی دیگر، افرادی با شخصیت‌های افسرده و با شخصیت‌های زود رنج و احساساتی نیز مستعد اعتیاد به مواد مخدر هستند، زیرا در این افراد نیز مصرف مواد مخدر، نیاز‌های درونی و روانی را برطرف می‌کند. به‌طور خلاصه می‌توان گفت هر شخصی می‌تواند مستعد اعتیاد به مواد مخدر باشد.
 
در بررسی علل گرایش به اعتیاد گفته شده است که فرد با استفاده از مواد مخدر در مرتبه نخست احساس سرخوشی می‌کند، به گونه‌ای که احساس می‌کند نیاز‌های روانی او را برطرف کرده است. به این ترتیب، از نظر روانی معتاد به مواد مخدر و به مرور با مصرف مکرر مواد به آن‌ها وابسته می‌شود. شخص در این مرحله، بیمار و به مواد مخدر، معتاد شده است.
 
علل گرایش به اعتیاد و مواد مخدر
 
دلیل میل به مواد مخدر در افراد، متفاوت است، اما مشترکات زیادی نیز وجود دارند!
 
اعتیاد نیز مانند دیگر بیماری‌های مزمن، دارای ویژگی‌هایی است که این بیماری را از دیدگاه پزشکی تعریف می‌کند.
 
آشنایی با این ویژگی‌ها، شناخت علل و عوامل اعتیاد و حتی علائم اعتیاد به مواد مخدر به ما کمک خواهند کرد که وضعیت خود را بهتر شناسایی و درک کنیم که چرا اعتیاد به عنوان یک بیماری مزمن، شناخته شده است.
 
علم پزشکی هنوز نتوانسته است که یک روش به‌خصوص برای درمان بیماری اعتیاد، پیدا کند.
 
تجربه نشان می‌دهد که رهایی از بیماری اعتیاد و درمان آن، به تدابیر مختلف نیاز دارد. درباره علل اعتیاد و گرایش به انواع گوناگون آن، نکات ضروری دیگری وجود دارند که لازم است مورد توجه بیشتر قرار گیرند.
 
برای این که بتوانیم مسأله را از راه روان‌شناسی حل کنیم، بهتر است ابتدا علل و عوامل به‌وجود آورنده آن را بشناسیم.
 
بررسی علل گرایش به مواد مخدر از دیدگاه روان‌شناسی
 
انواع بیماری اعتیاد به عنوان یک مسأله اجتماعی، دارای علل به‌وجود آورنده مختلف هستند که عبارت‌اند از:
 
وراثت: والدین معتاد احتمال این که فرزندان معتاد داشته باشند، بیشتر است.
 
خستگی: خستگی ناشی از کار‌های سنگین یا مداوم، منجر به استفاده از مواد مخدر می‌شود.
 
خواب: تجربه نشان می‌دهد بی نظمی در روند خواب، یکی از دلایل گرایش به مواد مخدر است! یعنی بی نظمی در خواب به‌ویژه شب‌بیداری منجر به استفاده از مواد مخدر می‌شود.
 
کمبود‌های جنسی: افرادی که از رابطه معمولی برخوردار نیستند، دچار اعتیاد می‌شوند.
 
افراط در روابط جنسی: این عمل باعث ضعف قوای روانی و نیز قدرت جسمی و در نتیجه گرایش به مواد مخدر است.
 
تقلید: برخی از پدیده‌های اجتماعی به واسطه تقلید رواج می‌یابند که اعتیاد نیز از آن جمله بوده و تقلید در بین جوانان بیشتر است.
 
ناکامی‌ها: بله، ناکامی‌های متعدد، مهم‌ترین دلیل میل به مواد مخدر هستند. شکست و ناکامی در زندگی برخی افراد که تحمل کمتری دارند، موجب گرایش آنها به اعتیاد می‌شود.
 
استقلال‌طلبی جوانان: چون بسیاری از خانواده‌ها و اطرافیان جوان نمی‌توانند همگام با رشد و تغییرات او گام بردارند، بین آنها تعارض پیش می‌آید و جوان جهت رسیدن به استقلال شخصی، دست به کار‌های متفاوت و ناهنجار می‌زند.
 
وجود مواد مخدر یا در دسترس بودن آن، دیگر دلیل کشش به اعتیاد به مرور زمان است.
 
مهاجرت و اختلافات فرهنگی.
 
وجود گروه‌های سودجو در اطراف فرد نیز یکی از علل گرایش به اعتیاد است.
 
وجود گروه‌های معتاد.
 
اعتیاد همسر و افراد خانواده دیگر دلیل معتاد شدن است.
 
پاشیدگی نظام خانواده.
 
آشنایی نداشتن با انواع مواد مخدر، یکی از عجیب‌ترین عوامل روان‌شناختی اعتیاد به مواد مخدر است، به خصوص در نوجوانان!
 
حرفه‌هایی که در ارتباط با مواد مخدر هستند.
 
تجویزات پزشکی نادرست و بلند مدت.
 
نقش رسانه‌های گروهی.
 
ثروت بیش از اندازه می‌تواند یک علت اعتیاد به مواد مخدر باشد.
 
فقر مالی نیز می‌تواند علت گرایش به مواد مخدر باشد.
 
بیکاری.
 
سهل‌انگاری دولت‌ها.
 
همان‌طور که خواندید، علل گرایش به مواد مخدر و اعتیاد بسیار زیاد هستند. همین موارد می‌توانند برای پیشگیری از اعتیاد، ایده‌های خوبی به شما بدهند.
 
علت گرایش به اعتیاد در جوانان و نوجوانان
 
مصرف گسترده مواد به نوجوانان و جوانان محدود نمی‌شود و سابقه آن نیز در دوران قبل از اشاعه فرهنگ مصرف مواد مخدر در اواخر دههٔ ۱۹۹۰ باز می‌گردد.
 
گرچه از حیث شیوه مصرف مواد مخدر میان نسل‌های مختلف تفاوت‌های مهمی وجود داشته، با این حال واقعیت این است که در سالیان متمادی، کل جامعه دستخوش گرایشی عمومی به سوی فرهنگ مواد مخدر بوده است.
 
به‌عنوان نمونه، تجویز مصرف دارو‌های ضد اضطراب، مانند والیوم و لیبریوم از سال ۱۹۹۶ به بعد به دو برابر افزایش یافته است.
 
بر اساس یافته‌های بروخ و لوکاف، نوجوانانی که والدین آنها مواد مخدری، مانند الکل، آرام‌بخش و آمفتامین مصرف می‌کنند، خود بیش از نوجوانان دیگر در معرض استفاده از گیاه ماری جوانا، حشیش، الکل و دیگر مواد مخدر قرار می‌گیرند.
 
علت اعتیاد به مواد مخدر بین جوانان می‌تواند بسیار ریشه‌ای و گسترده باشد، اما تأثیر محیط و اطرافیان، مهم‌ترین دلیل معتاد شدن نوجوانان و جوانان است.
 
مهم‌ترین علل گرایش به مواد مخدر در بین افراد
 
۱- روی آوردن به مواد مخدر ناشی از مشکلات روزمره
 
از نظر بیشتر کسانی که با نوجوانان کار می‌کنند، مهم‌ترین علت اعتیاد جوانان این نیست که نوجوانی گاه مقداری مشروب الکلی بنوشد یا در مجلسی با دوستان «برای تفریح» سیگار یا حشیشی می‌کشد.
 
بلکه وضع وقتی خطرناک می‌شود که نوجوانی به صورت مکرر در واکنش به احساس ناامنی، فشار، آشفتگی روانی، احساس حقارت و طرد شدگی و بیگانگی، تعارض با والدین یا مشکلات زندگی روزمره به مواد روی می‌آورد.
 
شمار بسیاری از نوجوانان آسیب‌پذیر گمان می‌کنند که به‌خاطر تفریح یا تجربه، مواد مخدر مصرف می‌کنند، اما به‌زودی درمی‌یابند که مصرف این مواد به صورت تکیه‌گاه روانی آنها درمی‌آید و نمی‌توانند آن‌را کنار بگذارند.
 
علت اعتیاد جوانان، بسیار متنوع است و همچنین نوجوانان در مصرف این مواد به یک میزان جدی نیستند.
 
۲- دسترسی آسان به مواد مخدر علت اعتیاد جوانان است
 
یک علت اعتیاد جوانان، فقط این بوده که مواد مخدر در دسترس است.
 
میان ۷۵ تا ۹۸ درصد نوجوانان مصرف کننده بیشتر مواد مخدر اظهار داشته‌اند که می‌توانند به سهولت آن مواد را به‌دست بیاورند (زندگی در محله‌هایی که معتاد در آن زیاد است.)
 
یکی از عوامل روان‌شناختی اعتیاد به مواد مخدر این است که نوجوانان کنجکاوترند! احتمالاً دلیل آنها برای انجام چنین کاری، آن است که حس ماجراجویی خود را به اثبات برسانند و نشان دهند که بچه نیستند! تا اندازه‌ای نیز دلیل آنها این است که دست کم در آغاز کار اعتقاد ندارند که ممکن است از این راه به مصیبتی گرفتار آیند.
 
۳- علت اعتیاد جوانان می‌تواند دوستان نااهل باشد
 
بار‌ها درباره تأثیر دوستان و اطرافیان بر اعتیاد یک فرد صحبت شده است. والدین باید این موضوع را جدی بگیرند.
 
فشار دوستان و همسالان، نقش مهمی در گرایش نوجوانان به مصرف مواد مخدر ایفا می‌کند. (بروخ و دیگران ۱۹۸۰؛ برونزویک و بویل ۱۹۷۹) می‌توان به یقین پیش‌بینی کرد در صورتی که دوستان فرد نوجوان و به‌ویژه نزدیک‌ترین دوست آن فرد، مواد مخدر مصرف کنند، خود آن فرد نیز به مصرف چنین موادی روی خواهد آورد.
 
به گفته یک نوجوان پانزده ساله: همسن و سال‌های من گاه برای این‌که از گروهی طرد نشوند، از اعضای آن گروه تقلید می‌کنند. هدف آنها خوشگذرانی است، اما بعد وضع غیر قابل کنترل می‌شود.
 
۴- طغیان علیه والدین می‌تواند علت معتاد شدن جوانان باشد
 
بچه‌ها مشکل و مسائل اعتیاد در خانواده را درک می‌کنند و از آن تأثیرپذیری دارند! طغیان علیه والدین، دیگر علت اعتیاد جوانان است. به نظر می‌رسد که مصرف مواد مخدر به‌صورت جدی از سوی نوجوانان تا اندازه زیاد بستگی به روابط آنها با والدین خود دارد.
 
خطر استفاده مواد مخدر در فرزندانی که والدینی با رفتار‌های اقتدارآمیز و خصمانه داشته‌اند، بیشتر است. یعنی این یکی از علل گرایش به اعتیاد در بچه‌ها است!
 
گریز از ناملایمات زندگی، یکی دیگر از دلایلی است که نوجوانان به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند.
 
در بررسی روان‌شناسی علت اعتیاد به مواد مخدر نوجوانان گفته شده است که آنها برای گریز از فشار‌های زندگی، تعهدات و وظایف نوجوانی، به مواد مخدر روی می‌آورند!
 
آشفتگی عاطفی در برخی، دلیل معتاد شدن است. به‌عنوان مثال، بی‌توجهی والدین، پذیرش نشدن از سوی دوستان، انزوای عاطفی، احساس حقارت و نیاز نوجوان برای استتار این رفتار از راه خونسردی ظاهری، به عنوان عوامل عمده در گرایش به مواد مخدر، مطرح شده‌اند.
 
برخی از نوجوانان در روبرو شدن با احساس اضطراب، بی‌حوصلگی، افسردگی یا ترس از شکست و بی‌هدف بودن در زندگی، هیچ راه دیگری جز مصرف مواد مخدر نمی‌شناسند!
 
۵- احساس بیگانگی و گرایش درونی، دیگر دلیل میل به مواد مخدر است
 
بیگانگی یا طردشدگی در برخی موارد مصرف مواد مخدر از سوی نوجوانان، حاکی از احساس بیگانگی و در نتیجه، گرایش درونی به دنیای شخصی بوده که به واسطه مصرف مواد مخدر است. (براون ۱۹۹۷، پیتل و میلر ۱۹۷۹).
 
بسیاری از نوجوانان با ناامیدی به آینده می‌نگرند و این در بلندمدت، علت گرایش به اعتیاد در آنها را شکل می‌دهد.
 
این گونه جوانان در واکنش به تبعیض اقتصادی، اجتماعی یا نژادی و شرایط زندگی دشوار و گاه در واکنش به بیماری‌های جسمانی و در هم ریختگی محیط اجتماعی و خانوادگی خود، هرگونه کوشش برای یافتن معنا و احساس هویت را به‌طور کلی کنار می‌گذارند.
 
آنها به دنیای فراموشی و بی‌خبری مواد مخدر یا به گفته نوجوانی معتاد، به مرگ موقتی و زندگی بی‌درد! پناه می‌برند.
 
نتیجه‌گیری درباره دلیل کشش به اعتیاد
 
متأسفانه علل گرایش به اعتیاد بسیار زیاد هستند و همان‌طور که در ابتدا گفته شد، بسیاری از مردم، مستعد ابتلا به اشکال مختلف اعتیاد هستند.