طلاق عسر و حرج چیست؟

ناطقان: طلاق، یکی از نهادهای حقوقی مورد پیش بینی قانون گذاران است و در تمام کشورهای دنیا با هر فرهنگی، وجود دارد. هنگامی که ادامه زندگی زناشویی به هر دلیلی، برای زوجین، غیر ممکن و دشوار می گردد، می توانند با مراجعه به محاکم قانونی، و ارایه دادخواست خود، مبنی بر صدور حکم طلاق، اقدام به جدایی از یکدیگر نمایند.

در کشور ما نیز، در قانون مدنی، طلاق، مورد پیش بینی قانون گذار قرار گرفته و موادی را به آن، اختصاص داده است. در قانون ما، طلاق، حقی است که برای مردان در نظر گرفته شده و هر زمان که اراده نمایند، بدون نیاز به ارایه هیچ دلیلی، می توانند اقدام به مطلقه نمودن همسر خود نمایند. قانون گذار، در شرایط بخصوصی، حق تقاضای طلاق را، برای زنان نیز در نظر گرفته است و در صورت وجود آن شرایط که عسر و حرج نامیده شده، زنان نیز می توانند تقاضای صدور حکم طلاق را از دادگاه داشته باشند.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، به این پرسش پاسخ دهیم که طلاق عسر و حرج چیست؟، شرایط آن چگونه است و در صورت اقدام، پروسه طلاق عسر و حرج چقدر طول می کشد. چنانچه، پیرامون این موضوع که طلاق عسر و حرج چیست، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.


طلاق عسر و حرج چیست

برای پاسخ به این پرسش که طلاق عسر و حرج چیست و چه مفهومی دارد، نخست باید، معنای لغوی "عسر و حرج "، بررسی شود. به طور کلی، عسر و حرج، عبارت است از سختی، ضرر، شدت و تنگی قابل ملاحظه و غیر قابل تحمل برای شخص. قانون گذار، مفهوم عسر و حرج را در موادی از قانون مدنی و در مبحث طلاق و انواع آن، به کار برده است.

عسر و حرج در مورد زندگی زناشویی، میان زوجین نیز مصداق می یابد که بر اساس آن، اگر زن، در طول زندگی مشترکی که با همسر خودش دارد، دچار رنج و سختی قابل توجهی شود، به نحوی که ادامه زندگی مشترک برای او امکان پذیر نبوده و یا اینکه به لحاظ عقلی، ادامه زندگی مشترک، ضرر و زیان قابل ملاحظه ای را برای او ایجاد کند، حق دارد که از همسر خود، طلاق بگیرد. به این نوع طلاق، یعنی طلاقی که به درخواست زوجه و به واسطه عسر و حرج و مشقت در زندگی زناشویی، انجام می شود، طلاق عسر و حرج یا طلاق بر مبنای عسر و حرج زوجه گفته می شود.

احکام و قواعد ویژه این نوع از طلاق که یکی از انواع طلاق بائن است، به همراه شرایط قانونی آن، در قانون مدنی، به تبعیت از فقه اسلامی،  پیش بینی شده و در سال های اخیر، حمایت های قانونی، برای برخورداری زنان از این حق، انجام گرفته است. البته، از آن جهت که طلاق، صرفا حقی است برای مردان، طلاق عسر و حرج، خلاف قاعده و استثنائی، بر این حق می باشد. بر همین اساس، اعمال آن، منوط به وجود شرایط طلاق عسر و حرج و اثبات آن ها در دادگاه می باشد.


شرایط طلاق از طریق عسر و حرج

در قسمت قبل، توضیح دادیم که طلاق عسر و حرج چیست و گفتیم که این نوع از طلاق، یکی از راه های طلاق از طرف زن می باشد و با اثبات عسر و حرجی است که در طول زندگی مشترک، با آن مواجه هستند. در قانون مدنی، برخی از مصادیق عسر و حرج زنان، نام برده شده است. وجود مصادیق ذکر شده در قانون مدنی یا هر امر مشقت آور دیگری که ادامه زندگی را غیر ممکن کند، می تواند جزو شرایط طلاق عسر و حرج، از جانب زن محسوب شود. به عنوان نمونه، شرایط طلاق بر مبنای عسر و حرج، می تواند یکی از موارد زیر باشد:

ترک زندگی خانوادگی توسط زوج،  در طی یک سال، حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه ‌متناوب و بدون عذر موجه.

اعتیاد زوج، به مواد مخدر یا الکل، در صورتی که این اعتیاد زیان آور باشد و با وجود الزام وی به ترک، از این موضوع خودداری نماید.

محکومیت قطعی زوج، به حبس پنج سال یا ببیشتر از آن.

ضرب و شتم یا هر گونه سوء رفتار اخلاقی زوج، به طوری که عرفا، قابل تحمل نباشد و ادامه زندگی را برای زوجه، با مشقت همراه کند.

ابتلای زوج، به بیماری ‌های صعب ‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب ‌العلاج ‌دیگری که زندگی مشترک را غیر ممکن و مختل کند.

با این حال، تاکید بر این نکته نیز ضروری است که امکان طلاق عسر و حرجی از طرف زن، تنها محدود به وجود شرایطی که در قانون مدنی ذکر شده است، نمی باشد. به این معنا که هر شرایطی که سبب ایجاد عسر و حرج، سختی، تنگنا و مضیقه قابل توجه برای زن شود، به صورتی که ادامه زندگی مشترک را برای وی دشوار سازد، می تواند یکی از شرایط طلاق عسروحرجی محسوب شود.  در این صورت، زن با استناد به این شرایط و اثبات در دادگاه خانواده، قادرخواهد بود تا از شوهر خود، طلاق از طریق عسر و حرج بگیرد.

در صورت اثبات شرایط لازم برای طلاق عسر و حرج از طرف زن، دیگر عدم رضایت مرد برای طلاق دادن، مورد توجه نیست و در صورتی که مرد، از طلاق دادن زن، خودداری کند، دادگاه می تواند، شوهر را، الزام به طلاق دادن نموده و در صورت امتناع مجدد، نماینده دادگاه، زن را از طرف مرد، طلاق می دهد.

 
طلاق عسر و حرج چقدر طول می کشد؟

در قسمت های قبل، توضیح دادیم که طلاق عسر و حرج چیست و چه شرایطی دارد و گفتیم که این نوع از طلاق، استثنایی است بر حق طلاق یک جانبه مردان. مردان، می توانند اقدام به طلاق دادن زن بدون دلیل و عذر محکمه پسند نمایند. ولیکن زنان، صرفا در صورت داشتن عسر و حرج، وکالت بلاعزل در طلاق یا طلاق توافقی، می توانند اقدام به طلاق کنند.

پرسشی که در اینجا مطرح می شود، این است که در صورت داشتن شرایط، طلاق عسر و حرج، چقدر طول می کشد؟. در پاسخ به این پرسش، باید گفت: نمی توان زمان دقیقی را برای پروسه طلاق عسر و حرج، ذکر کرد، چرا که این این امر، کاملا بستگی به وقت های رسیدگی، شعبه رسیدگی کننده، جلسات مشاوره و این موضوع دارد که آیا زوجه، توان اثبات ادعای خود مبنی بر وجود مصادیق عسر و حرج مورد ادعا را دارد یا خیر. در صورتی که ادله اثبات زوجه، کامل باشد، پیش بینی می شود، طلاق عسر و حرج، در مرحله بدوی، در حدود 8 ماه تا 1 سال طول بکشد.