حقوق مرد و زن در صیغه موقت

ناطقان: بر اساس قانون ، دو نوع ازدواج یا عقد نکاح را می توان مورد شناسایی قرار داد که در حالت اول ، ازدواج ، برای مدت زمان نامحدود و دائمی صورت می گیرد و در نوع دوم ، ازدواج ، صرفا برای مدت زمان مشخص و معینی صورت گرفته و پس از اینکه مدت زمان آن به پایان رسید ، رابطه زوجیت نیز ، خاتمه می یابد که به آن ، ازدواج موقت ، صیغه یا متعه گفته می شود .

فارغ از اینکه به لحاظ عرفی ، اصل بر دائم بودن نکاح میان زن و مرد بوده و بیشتر افراد ، تمایل دارند که ازدواج خود را به صورت دائمی منعقد نمایند ، ازدواج موقت یا صیغه نیز ، به لحاظ قانونی ، بلااشکال می باشد و احکام مربوط به این نوع ازدواج ، در قانون مدنی ، در کنار نکاح دائم ، مورد توجه قرار گرفته است تا در صورت منعقد نمودن چنین ازدواجی ، حقوق مرد و زن در صیغه موقت ، کاملا مشخص بوده و اختلافی در این راستا ، ایجاد نشود .

 به همین مناسبت ، در این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که حقوق زن و حقوق مرد  در ازدواج موقت چیست  و در ادامه ، برخی از نکات مربوط به حقوق زن و مرد در صیغه موقت را توضیح خواهیم داد .


حقوق زن در صیغه موقت

عقد موقت یا صیغه ، یکی از انواع عقد نکاح می باشد که شرایط و احکام مربوط به آن ، ضمن قانون مدنی ، بیان شده است . به طور خلاصه ، می توان گفت که در عقد موقت ، بر خلاف عقد ازدواج دائم ، زن و مرد ، صرفا برای مدت زمان تعیین شده در عقد ، به هم محرم می شوند و پس از پایان یافتن مدت زمان عقد موقت ، رابطه زوجیت نیز ، خاتمه پیدا می کند .

یکی از تفاوت های عقد ازدواج دائم و موقت ، آن است که حین عقد موقت ، باید حتما مدت زمان عقد ، به صورت دقیق ، تعیین شود . علاوه بر این ، مهریه زن در عقد موقت یا صیغه ، باید تعیین شده باشد ؛ در غیر این صورت ، می توان گفت که شرایط صحت عقد موقت ، وجود نداشته است و عقد ، باطل و بلا اثر خواهد بود .

اما یکی از سوالات مهمی که در ارتباط با عقد یا صیغه موقت مطرح می شود ، این است که حقوق زن در صیغه موقت چیست و به عبارت دیگر ، در صیغه موقت ، زن چه حقوقی دارد که شوهر ، موظف به فراهم نمودن و تامین آن است ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که حقوق زن در ازدواج موقت یا صیغه ، با حقوق زن در ازدواج دائم ، اندکی متفاوت است که در این قسمت ، به بررسی آن می پردازیم .

در ارتباط به حقوق زن در صیغه موقت ، اولین موردی که متبادر به ذهن می شود ، حق نفقه زن است . در واقع ، این سوال مطرح می شود که آیا در صیغه موقت نیز ، زن مانند ازدواج دائم ، حق دریافت و مطالبه نفقه خواهد داشت ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 1113 قانون مدنی ، حق دریافت نفقه زن در عقد موقت ، پیش بینی نشده است .

بر اساس این ماده ، در عقد موقت ، زن ، حق دریافت نفقه ندارد ؛ مگر در دو حالت . حالت اول ، این است که حین عقد موقت یا صیغه ، شرط شده باشد که زن ، حق دریافت نفقه داشته باشد و حالت دوم ، این است که عقد موقت ، بر این مبنا میان طرفین منعقد شده باشد که زن ، نفقه دریافت کند ؛ حتی اگر زن و شوهر ، حین صیغه ، شرطی بابت دریافت نفقه ، نکرده باشند .

دومین مورد از حقوق زن در صیغه موقت ، ارث زن در عقد موقت می باشد . به عبارت دیگر ، این سوال ممکن است مطرح شود که آیا در صورت فوت شوهر در عقد موقت یا صیغه ، همسر وی می تواند از ارث وی بهره مند شود یا خیر ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر خلاف عقد دائم ، در عقد موقت یا صیغه ، میان زن و شوهر ، رابطه توارث برقرار نمی شود و به همین دلیل ، در صورتی که مرد ، حین عقد موقت ، فوت کرده باشد ، زن نمی تواند از وی ارث ببرد .

مورد بعدی در رابطه با حقوق زن در صیغه موقت ، مربوط به مهریه زن در صیغه موقت می باشد . همانطور که بیان شد ، یکی از مهم ترین شرایط صحت ازدواج موقت ، این است که در زمان عقد ، مهریه زن ، به صورت دقیق ، تعیین شده باشد و در غیر این صورت ، عقد موقت ، باطل می باشد . لذا در عقد موقت یا صیغه نیز ، مانند عقد دائمی ، زن ، حق دریافت مهریه را خواهد داشت و در صورتی که مرد ، مهریه زن را نپردازد ، به استناد صیغه نامه ، می تواند در دادگاه ، دعوی مطالبه مهریه اقامه کند .

یکی دیگر از حقوق زن در صیغه موقت ، این است که مرد ، در برخی موارد خاص ، ملزم به ثبت ازدواج موقت یا صیغه شده است و در صورتی که اقدام به ثبت نکاح موقت نکند ، ممکن است با مجازات عدم ثبت صیغه مواجه شود که شامل  جریمه نقدی ، حبس و الزام به ثبت عقد موقت می باشد . بر اساس قانون حمایت خانواده ، در صورتی که زوجه ، حین عقد موقت ، باردار شده و یا اینکه در زمان ازدواج موقت ، شرط شده باشد که مرد ، عقد موقت را ثبت کند ، مرد ملزم است این امر را انجام دهد .


حقوق مرد در صیغه موقت

در قسمت قبل ، به بررسی این مطلب پرداخته شد که حقوق زن در ازدواج موقت یا صیغه چیست . همانطور که گفته شد ، در صیغه موقت ، زن ، ارث نمی برد و در حالت کلی ، حق دریافت نفقه نیز ندارد ؛ مگر شرط شده یا ازدواج موقت ، بر مبنای دریافت آن ، واقع شده باشد . اما در همین رابطه ، ممکن است این سوال نیز مطرح شود که حقوق مرد در صیغه موقت چیست ؟ آیا حقوق مرد در عقد موقت یا صیغه ، مانند عقد دائم است یا خیر ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که یکی از مهم ترین حقوق مرد در ازدواج دائم ، این است که زوجه ، از وی تمکین نماید . با این توضیح که ، تمکین خاص ، ناظر بر روابط زناشویی میان زن و شوهر بوده و تمکین عام ، به معنی پذیرش ریاست مرد بر کانون خانواده است و به عنوان مثال ، زن باید در همان منزلی که زوج ، فراهم نموده است ، سکونت نماید .

اما در خصوص اینکه آیا در عقد موقت نیز ، الزام به تمکین عام و خاص توسط زوجه وجود دارد یا خیر ، باید گفت که در عقد موقت نیز ، همچون عقد دائم ، زن ، موظف است که از همسر خود تمکین نموده و حقوق وی را رعایت نماید ؛ حتی از آن جهت که فلسفه عقد موقت ، بر طرف نمودن غریزه جنسی است ، زن الزام به تمکین خاص در قبال شوهر دارد ؛ فلذا عدم تمکین در عقد موقت ، موجه نیست .

با این وجود ، از آن جهت که شرایط ازدواج موقت یا صیغه ، تا حدود زیادی ، مبتنی بر توافق میان زن و شوهر است ، به نظر برخی از فقها ، زوجه می تواند با زوج ، شرط کند که از تمکین در قبال وی ، خودداری می نماید و در این صورت ، شرط عدم نزدیکی در عقد موقت یا صیغه ، کاملا صحیح و معتبر خواهد بود و زن ، ملزم به تمکین در قبال مرد نخواهد بود ؛ اما در عین حال ، با هم محرم هستند .

نکات مربوط به حقوق مرد و زن در صیغه موقت

در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که حقوق مرد و زن ، در صیغه موقت چیست و آیا حقوق زن و مرد در ازدواج موقت ، با ازدواج دائم ، تفاوت دارد یا خیر . در این ارتباط ، از حق نفقه و مهریه و ارث زن در صیغه صحبت کرده و الزام به تمکین توسط زن در ازدواج موقت را توضیح دادیم . اما در این قسمت ، قصد داریم برخی از نکات مربوط به حقوق مرد و زن در صیغه موقت را مورد بررسی قرار دهیم .

در ارتباط با حقوق مرد و زن در صیغه موقت ، باید به یک نکته مهم اشاره نمود و آن هم این است که در عقد دائم ، هر دوی زوجین ، موظف به حسن معاشرت با یکدیگر و تشیید مبانی خانواده هستند ؛ چرا که فلسفه ازدواج دائم ، تشکیل خانواده و فرزند آوری است . اما در عقد موقت هم که اصولا با فلسفه رفع غرایز جنسی  منعقد می شود، باز هم زوجین ، موظف به حسن معاشرت با یکدیگر هستند و باید حقوق دیگری را رعایت نمایند ؛ در غیر این صورت ، دیگری می تواند با مراجعه به دادگاه ، حقوق قانونی خود را مطالبه کند .

یکی از نکات مهم در ارتباط با حقوق مرد و زن در صیغه موقت ، این است که اگر هر کدام از زن و شوهر ، بخواهند در دادگاه ، حقوق قانونی خود ( مهریه و نفقه برای زن ، یا الزام به تمکین برای مرد ) را مطالبه نمایند ، ابتدای امر ، باید عقدنامه ازدواج موقت را ارائه دهند . به عنوان مثال ، زمانی که زن ، به استناد عقد موقت ، در دادگاه ، مطالبه نفقه یا مهریه می نماید ، ابتدا باید ثابت کند که همسر آن مرد است .

در صورتی که برگه صیغه نامه در دسترس نباشد ، می بایست با استفاده از سایر ادله قانونی ، رابطه زوجیت خود را در دادگاه ، به اثبات برسانند که این موضوع ، با توجه به اینکه در عمده موارد ، ثبت ازدواج موقت یا صیغه انجام نمی شود ، اندکی دشوار است . با این حال ، به جای صیغه نامه ، می توان به شهادت شهود یا اقرار دیگری مبنی بر رابطه زوجیت ، استناد کرده و عقد موقت را ثابت کرد تا حقوق قانونی ، قابل مطالبه باشد که جزئیات این موضوع را می توانید در مقاله نحوه اثبات صیغه یا ازدواج موقت ، مشاهده نمایید .

یکی دیگر از نکات مربوط به حقوق مرد و زن در صیغه موقت ، این است که اصولا ، تا پایان مدت زمان ازدواج موقت ، حقوق و تکالیف زوجین ، برقرار است . پایان یافتن عقد موقت یا صیغه ، معمولا به دو شکل اتفاق می افتد . در حالت اول ، مدت زمان عقد موقت یا صیغه ، به پایان رسیده و زوجیت ، خود به خود ، پایان می یابد و در حالت دوم ، مرد ، مدت زمان باقی مانده از عقد موقت یا صیغه را به زن بخشیده و به عقد ، خاتمه می دهد که به آن ، بذل مدت در ازدواج موقت گفته می شود .

با این حال ، گاهی ، از مدت زمان عقد موقت ، مدت زمان زیادی باقی مانده و مثلا ، صیغه 99 ساله منعقد شده است . اما مرد ، حقوق زن در عقد موقت را رعایت نمی کند . در چنین شرایطی ، به دلیل اینکه زن ، به دلیل عدم رعایت حقوق خود ، در سختی و عسر و حرج قابل توجهی قرار می گیرد ، می تواند به دادگاه مراجعه نموده و پس از اثبات صیغه ، از دادگاه تقاضا کند که مدت زمان باقی مانده از عقد موقت یا صیغه ، به وی بخشیده شود و صیغه ، به پایان برسد .

در چنین شرایطی ، چون در صیغه موقت ، طلاق وجود ندارد ، قاضی دادگاه ، پس از مشاهده عسر و حرج زن ، می تواند حکم الزام مرد به بذل مدت در ازدواج موقت را صادر نموده تا زن ، به دلیل عدم رعایت حقوق خود در ازدواج موقت ، در سختی و تنگنا قرار نگیرد . اما مرد ، هر زمان که احساس کند ، حقوق وی در عقد موقت رعایت نمی شود ، می تواند با پرداخت حقوق مالی زن ( همچون مهریه ) ، باقی مدت را به زن بذل نموده و به عقد موقت ، خاتمه دهد .