تقسیم ارث فرزند فوت شده

ناطقان: مرگ یک فرد در جهان واقعی، گرچه به معنای پایان شخصیت حقوقی وی نیز بوده، اما این شخصیت حقوقی پایان یافته می تواند آثار حقوقی متعددی را تا سال ها در جهان واقعی بر جای بگذارد. وقف، وصیت و مسائل مربوط به ترکه و تقسیم ارث، نمونه ای از این آثار می باشد.

روال عادی در بحث مربوط به ترکه و تقسیم ارث، فوت والدین، پیش از فرزندان خود می باشد. اما گاهی این فرزند است که پیش از والدین خود فوت می کند. در این صورت، این سوال مطرح می گردد که تقسیم ارث فرزند فوت شده که خود می تواند دارای پسر و دخترانی باشد، به چه صورت خواهد بود؟

در این مقاله در صدد پاسخ گویی به این سوال هستیم که در صورت فوت فرزند پیش از والدین، تقسیم ارث فرزند فوت شده، به چه صورت می باشد؟ با این توضیح که تقسیم ترکه را در حالات مختلف حضور پدر و مادر فرزند فوت شده، فرزندان و همسر وی بررسی خواهیم کرد.


مصادیق تقسیم ارث فرزند فوت شده

هنگامی که فرزندی فوت می کند، با توجه به این که آیا پدر و مادر وی در لحظه فوت او در قید حیات بوده ، ازدواج کرده و فرزند یا فرزندانی از وی بر جا مانده، یا نه، تقسیم ارث وی می تواند دارای حالات متفاوتی باشد. بر این اساس، چهار حالت اصلی قابل طرح می باشد:

وجود پدر و مادر فرزند فوت شده، بدون فرزندان :

در این حالت بررسی تخصیص ارث به پدر بزرگ و یا مادر بزرگ بدون داشتن نوه می باشد در حالتی که فرزندش فوت شده است .

وجود فرزندان وی بدون پدر و مادر

وجود پدر و مادر و فرزندان

وجود همسر ( زوج یا زوجه )

در بخش های بعدی مقاله به بررسی این حالات و زیرمجموعه های آن ها می پردازیم.
حتما بخوانید: ارث فرزند نامشروع

تقسیم ارث فرزند فوت شده در حالت وجود پدر و مادر

در این حالت، پدر و مادر فرزند فوت شده یا یکی از آن ها در لحظه فوت او در قید حیات بوده و فرزند فوت شده، فاقد همسر و فرزند اعم از پسر و دختر می باشد. ماده 906 قانون مدنی درباره حکم این وضعیت، مقرر داشت: « اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد از هر درجه که باشند موجود نباشد هر یک از ابوین در صورت انفراد تمام ارث را می برد و اگر پدر و مادر میت هر دو زنده باشند مادر یک ثلث و پدر دو ثلث می برد .... »

بنابراین مطابق این ماده، دو حالت را باید تفکیک نمود:

تنها یکی از والدین فرزند فوت شده در لحظه فوت او در قید حیات می باشد. در این صورت، پدر یا مادر زنده، تمام ترکه فرزند فوت شده را به ارث خواهد برد.

هر دو والدین در لحظه فوت فرزند در قید حیات می باشند. در این صورت، سهم ارث مادر یک سوم بوده و دو سوم ترکه به پدر تعلق می گیرد.



 
تقسیم ارث فرزند فوت شده در حالت وجود فرزندان

چنانچه در لحظه فوت فرزند، پدر و مادر وی در قید حیات نبوده، اما فرزند فوت شده، خود دارای فرزند یا فرزندانی باشد ، تقسیم ارث فرزند فوت شده میان فرزندان وی، مطابق ماده 907 قانون مدنی خواهد بود.

به موجب این ماده: « اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه بطریق ذیل تقسیم می شود: اگر فرزند منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر، تمام ترکه به او می رسد. اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر یا تمام دختر، ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می شود. اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر، پسر دو برابر دختر می برد. »

همانطور که ملاحظه می شود، ماده 907 قانون مدنی ، سه فرض را پیش بینی نموده است:

فرزند فوت شده در لحظه فوت تنها دارای یک فرزند می باشد. در این فرض، تمام ترکه به فرزند باقی مانده می رسد.

فرزند فوت شده در لحظه فوت، دارای چند فرزند بوده که همگی دختر یا پسر هستند. در این فرض، ترکه به نحو تساوی میان فرزندان تقسیم می گردد.

فرزند فوت شده در لحظه فوت، دارای چند فرزند بوده که برخی دختر و برخی پسر می باشند. در این فرض، سهم پسر دو برابر سهم دختر خواهد بود.

لازم به ذکر است که در قواعد گفته شده، تفاوتی میان فرزند ناشی از نکاح دائم و موقت نبوده و ارث بردن فرزند در ازدواج موقت دقیقا مانند نکا ح دائم می باشد.


 

 
تقسیم ارث فرزند فوت شده در حالت وجود پدر و مادر و فرزندان

در حالتی که هم پدر و مادر و هم فرزندان در قید حیات هستند، از آنجا که در طبقات ارث همگی در یک طبقه قرار گرفته، همه آن ها ارث می برند، اما با توجه به اینکه فرزند به جای مانده از متوفی، دختر یا پسر بوده و با در نظر گرفتن تعداد فرزندان، نحوه تقسیم ارث فرزند فوت شده ، متفاوت خواهد بود و به همین دلیل ما نیز این فروض را به طور جداگانه بررسی می کنیم.

پدر و مادر و یک دختر

چنانچه والدین فرزند فوت شده یا یکی از آن ها در لحظه فوات او در قید حیات بوده و همچنین دارای یک فرزند دختر نیز باشد، تقسیم ارث فرزند فوت شده، مطابق ماده 908 قانون مدنی انجام خواهد شد. مطابق این ماده : « هرگاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با یک دختر، فرض هریک از پدر و مادر سدس ترکه و فرض دختر نصف آن خواهد بود و ما بقی باید بین تمام وراث به نسبت فرض آنها تقسیم شود »

بنابراین طبق این ماده، در فرضی که وراث فرزند فوت شده، پدر و مادر و یک دختر او باشند، سهم هر یک از پدر و مادر، یک ششم ترکه بوده، دختر، یک دوم ترکه را به ارث برده و ما بقی ترکه میان وراث به نسبت سهامشان تقسیم می گردد.

پدر و مادر و چند دختر

در حالتی که علاوه بر پدر و مادر، چند دختر فرزند فوت شده نیز در لحظه فوت او در قید حیات می باشند، ماده 909 قانون مدنی بر نحوه تقسیم ارث فرزند فوت شده حاکم می باشد. به موجب این ماده :« هرگاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با چند دختر فرض تمام دخترها دو ثلث ترکه خواهد بود که بالسویه بین آنها تقسیم می شود و فرض هریک از پدر و مادر یک سدس و ما بقی اگر باشد بین تمام ورثه به نسبت فرض آنها تقسیم می شود... »

مطابق این ماده، در صورتی که وراث فرزند فوت شده، منحصر به پدر و مادر و چند دختر باشد، سهم ارث مادر و پدر ، یک ششم ترکه بوده، دو سوم ترکه سهم ارث دختران است که میان خود به تساوی تقسیم می کنند و مابقی ترکه میان وراث به نسبت سهامشان تقسیم می گردد.

پدر و مادر و فرزند یا فرزندان پسر

چنانچه وراث فرزند فوت شده، پدر و مادر و فرزندان پسر او باشند، سهم هر کدام از پدر و مادر از ترکه، یک ششم بوده و بقیه ترکه به فرندان می رسد. بنابراین در این حالت، بحث تقسیم اضافه ترکه میان وراث به نسبت سهامشان مطرح نمی گردد.

 
تقسیم ارث فرزند فوت شده در حالت وجود همسر ( زوج یا زوجه )

به موجب ماده 913 قانون مدنی :« در تمام صور مذکوره دراین مبحث هریک از زوجین که زنده باشد فرض خود را می برد و این فرض عبارت است از نصف ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه درصورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه برای زوج و ثمن آن برای زوجه درصورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد و مابقی ترکه برطبق مقررات مواد قبل ما بین سایر وراث تقسیم می شود. »

مطابق این ماده، اگر در لحظه فوت فرزند همسر وی در قید حیات باشد ابتدا سهم ارث زوج یا زوجه از ترکه به او داده می شود. به این ترتیب که، سهم ارث زوج، یک دوم ترکه در صورت نبود فرزند و یک چهارم ترکه در صورت وجود فرزند برای متوفی بوده و سهم ارث زوجه، یک چهارم ترکه در صورت نبود فرزند و یک هشتم ترکه در صورت وجود فرزند برای متوفی می باشد. پس از پرداخت این سهام، ما بقی ترکه میان بقیه وراث طبق ترتیبی که توضیح داده شد، تقسیم می گردد.