رابطه نامشروع را قانونگذار در ماده 632 قانون مجازات اسلامی بیان نموده است که: هرگاه زن و مردی که بین آنها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا از قبیل تقبیل (بوسیدن) یا مضاجعه (همبستری و همخوابگی) شوند به شلاق تا 99 ضربه محکوم می شوند و اگر عمل با عنف و اکراه باشد فقط اکراه کننده تعزیر می شود(مجازات شلاق تعزیری معمولا 75 ضربه شلاق است). جرم رابطه نامشروع ، مجازات عمومی نیز دارد و مدعی العموم (دادستان) بدون شکایت شاکی نیز می تواند وارد رسیدگی گردد.
ناطقان: رابطه نامشروع به اعمال منافی اخلاق و عفت از قبیل تقبیل و مضاجعه که بین زن و مردی که ازدواج نکرده اند، گفته می شود ولیکن در جرم زنا بین زن و مرد که علقه ازدواج بین آنها نباشد، عمل دخول در قُبُل یا دُبُر (جماع) باید صورت گیرد و مجازات رابطه نامشروع 99 ضربه شلاق است و در حالیکه مجازات زنا در مواردی اعدام و گاهی رجم (سنگسار) و در مواردی 100 ضربه شلاق می باشد که شرح آن در مواد 221 تا 232 قانون مجازات اسلامی مصوب 1/2/1392 بیان گردیده است.
در ادامه می توان به طور مختصربه موارد زیر اشاره کرد :
زنا یک جرم حدی است ؛ یعنی قانون گذار این جرم را از بستر شرع تبدیل به قانون کرده است ، از این رو دارای مجازات حدی است . اما رابطه نامشروع یک جرم تعزیری است که قانون گذار آن را با توجه به اوضاع و احوال جامعه جرم شناخته است و مجازات آن نیز مجازات تعزیری است .
دومین تفاوت زنا و رابطه نامشروع در دامنه آنهاست . در تعیین دامنه جرم رابطه نامشروع می توان گفت هر رابطه ی منافی عفتی که بین زن و مرد رخ می دهد را می توان در حوزه این جرم قرار داد ؛ اما زنا تنها عملی را شامل می شود که طبق تعریف قانون از جرم زنا صورت گرفته است .
نوع اثبات جرم رابطه نامشروع و اثبات زنا نیز یکی دیگر از موارد تفاوت جرم رابطه نامشروع و زنا می باشد و اصولا شرایطی که می توان بر اساس آن جرم زنا را اثبات نمود ، دشوار تر از نحوه اثبات رابطه نامشروع می باشد .
مورد بعدی تفاوت زنا و رابطه نامشروع را می توان تفاوت در شرایط تحقق آنها دانست . زنا برای محقق شدن به شرایط خاصی نیاز دارد ؛ اما رابطه نامشروع صرف وجود یک رابطه نامشروع مثل گرفتن دست یکدیگر یا رابطه نامشروع تلفنی یا حتی کنار هم راه رفتن شکل می گیرد.