اعسار از پرداخت مهریه چیست؟

ناطقان: اگر مهریه توسط زوجه مطالبه شود و حکم محکومیت زوج در پرداخت آن به زوجه ابلاغ گردد و اجرایی شود، شوهر می‌تواند طبق قانون اجرای احکام مدنی دو شاهد معرفی کند و دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. مرجع قضایی تشکیل جلسه دادرسی می‌دهد و گواهی گواهان و اظهارات طرفین دعوی را می‌شنود و در صورت احراز نداری شوهر معمولاً با پیش‌پرداخت اندک مهریه به زوجه و اقساطی شدن آن موافقت می‌کند.

اگر مرد صاحب اموالی باشد و منع قانونی نیز در کار نباشد این اموال توسط اجرای احکام مدنی به درخواست زوجه و به نفع او توقیف می‌گردد. در این مقاله با چگونگی طرح دعوا، مراحل، دلایل و شروط پذیرش اعسار مهریه و مزیت‌های برخورداری از وکیل اعسار بیشتر آشنا می‌شوید.
طرح دعوی اعسار مهریه

فرایند عملی طرح دعوی اعسار از پرداخت مهریه در محکمه و سیر روند پرونده تا صدور حکم نهایی و قطعی به شرح زیر است:
اعسار یعنی عدم توانایی مالی در حال حاضر و درخواست مهریه یکی از انواع طلبکاری است. در قانون مدنی نیز اینطور آمده که چنانچه بدهکار توانایی پرداخت بدهی خود به طلبکار را نداشته باشد و این مسئله محرز شود قاضی می‌تواند با تعیین مهلت مناسب به بدهکار، در پرداخت بدهی وی گشایشی فراهم آورد.

رویه عملی تشکیل پرونده در دادگاه بدینگونه است که تا یک ماه پس از صدور حکم قطعی قضایی مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه و ابلاغ آن به زوج، یا همزمان با طرح دعوی مطالبه مهریه توسط زوجه در دادگاه و تشکیل پرونده و تعیین وقت رسیدگی، زوج نیز می‌تواند همزمان با تشکیل پرونده مطالبه مهریه توسط زوجه پرونده اعسار از پرداخت مهریه را تشکیل دهد.
شرایط و مراحل تنظیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

مهریه در اصل عندالمطالبه محسوب می‌گردد و به تصریح قانون، زن به مجرد انعقاد عقد نکاح مالک آن می‌شود. دادگاه فقط با استناد به مطالبه مهریه حکم مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت آن را صادر می‌نماید و نمی‌تواند ابتدا به ساکن به پرداخت اقساطی مهریه حکم نماید یا به زوج برای پرداخت آن مهلت بدهد.

دراین خصوص، زوج ابتدا باید درخواست اعسار بدهد تا دادگاه به استناد آن حکم پرداخت اقساطی مهریه را صادر کند. در واقع، ابتدا باید دِین ثابت گردد و حکم به محکومیت زوج داده شود و بعد از استقرار دِین بر فرد است که می‌توان به دادخواست اعسار وی رسیدگی کرد.

نحوه عملی تشکیل پرونده اعسار و موفقیت در این پرونده بدین صورت است که طبق قانون آیین دادرسی مدنی در باب اعسار، زوج باید دو نفر گواه معرفی نماید. یک فقره استشهادیه محلی نیز باید تهیه شود که گواهان معرفی‌شده از وضعیت مالی نامناسب زوج باخبرند. گواهان همچنین باید شهادت دهند که زوج به خاطر تنگدستی نمی‌تواند مهریه زوجه را به صورت یکجا یا از طریق اقساط سنگین پرداخت کند.

مطابق قانون آیین دادرسی مدنی در باب اعسار، گواهان باید حقیقتاً از وضعیت مالی و منبع کسب درآمد و چگونگی تأمین مخارج زوج مطلع باشند. لازمه برخورداری از چنین اطلاعاتی داشتن سابقه آشنایی طولانی و متعارف آنها با بدهکار و مدعی اعسار است. ضمناً گواهان باید بی‌طرف باشند و با مدعی اعسار روابط فامیلی نَسَبی، یا سببی درجه اول تا درجه سوم نداشته باشند و نیز علیه زوجه، یعنی طرف مدعی اعسار در مراجع قضایی پرونده نداشته باشند.
دلایل و شرایط پذیرش اعسار از پرداخت مهریه

لازم به ذکر است که تنها دلیل اعسار زوج از پرداخت مهریه زوجه فقط گواهی گواهان نیست بلکه طبق قانون مدنی در باب اعسار، لزوماً گواهی دو نفر از گواهان باید از طرف مدعی اعسار به صورت کتبی پیوست دادخواست اعسار گردد. از جمله شرایط پذیرش اعسار از پرداخت مهریه که می‌تواند ادعای اعسار را برای قاضی اثبات نماید بیکاری زوج و احراز آن توسط دادگاه است.

مستأجر بودن و بدهکاری به اشخاص حقیقی یا حقوقی ثالث، یا بیماری به شرط ارائه مدارک‌های معتبر پزشکی و مواردی از این دست نیز از جمله دیگر شرایط پذیرش اعسار از سوی دادگاه است.البته، مدعی اعسار باید اینگونه دلایل را نزد دادگاه اثبات کند.
لازم به ذکر است چنانچه دادگاه حکم پرداخت مهریه به وسیله زوج به زوجه را صادر کند از نظر حقوقی و قضایی اصل را بر بدهکاری و توانایی مالی زوج در پرداخت مهریه به زوجه می‌گذارد، مگر اینکه خلاف این مسئله اثبات شود.
نحوه تنظیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

در طرح دعوی اعسار توسط شوهر، زمانی که دادگاه شرایط پذیرش اعسار از پرداخت مهریه را پذیرفت رویه بدین صورت است که مدعی برای تقدیم دادخواست اعسار به همراه دلایل فوق‌الذکر به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می‌نماید و دادخواست را از این طریق به دادگاه خانواده ارسال می‌کند.

در خصوص صلاحیت دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوی اعسار باید گفت که با توجه به تصریح ماده 20 قانون اعسار و ماده 22 قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب، رسیدگی به دعوی اعسار، در همان دادگاهی انجام می‌گیرد که دعوای اصلی یعنی مطالبه مهریه در آن صورت گرفته است. ولی اگر قبلاً به دعوای اصلی رسیدگی نشده است و در حال حاضر در حال رسیدگی است آنگاه رسیدگی به دعوای اعسار نیز در همین دادگاه صورت خواهد گرفت.

دادگاه معمولاً تشکیل پرونده می‌دهد و تعیین وقت می‌کند و با دعوت از اصحاب دعوی (زوجین) و گواهان و بررسی سایر دلایل حکم را صادر می‌نماید. دادگاه با تعیین پیش قسط یا پیش‌پرداخت، از قبیل دو یا پنج سکه بهار آزادی یا بیشتر و سپس مبلغی ماهیانه به عنوان بدهکاری مهریه حکم اعسار از پرداخت مهریه را صادر می‌کند.
اعتراض به حکم اعسار مهریه

طرفین می‌توانند در مراجع تجدید نظر به حکم اعسار از پرداخت مهریه اعتراض کنند. اگر در فرجه قانونی اعتراضی صورت نگیرد و مرجع تجدید نظر حکم اعسار دادگاه بدوی را تأیید کند، آنگاه حکم صادره بدوی قطعی می‌شود و توسط اجرای احکام در خصوص پرداخت مهریه به زوجه به همان نحوی که در حکم قطعی آمده است اجرایی می‌گردد.

اعسار از پرداخت مهریه چیست؟

تقسیط یکی از راه‌های پرداخت تدریجی مهریه است
موانع وصول مهریه

یکی از مشکلاتی که در جریان طلاق پیش می‌آید این است که زن با ادعای فقر مالی مرد مواجه می‌گردد. بدین ترتیب، زوج مدعی اعسار از پرداخت مهریه می‌شود که رسیدگی به آن روند خاص خود را دارد. مثلاً زوجی که نمی‌تواند مهریه را یکجا بپردازد تقاضای تقسیط پرداخت مهریه را می‌نماید و در صورت موافقت زوجه، یا صدور رأی دادگاه ممکن است وصول مهریه چند ماه، یا چند سال طول بکشد.
مستثنیات دین

مستثنیات دین نیز مشکل دیگری است که در جریان صدور رأی دادگاه یا صدور اجراییه به منظور وصول مهریه پیش می‌آید. بدین معنی که زوج اموالی دارد که از نظر قانونی نمی‌توان آن را توقیف کرد و جهت وصول مهریه آن را فروخت. مثلاً مطابق ماده 69 آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا، مسکن متناسب با شأن زوج و به موجب ماده 65 قانون اجرای احکام مدنی، وسایل و ابزار کسبه، پیشه‌وران و کشاورزان قابل توقیف نیستند.

مواردی نیز هستند که درباره آنها نظریات مختلفی ابراز شده است و بعضاً در خصوص آنها بین مقامات قضایی و اجرای ثبت، رویه واحدی وجود ندارد. مثلاً در خصوص سرقفلی، حق کسب و پیشه، اتومبیل، تلفن، ودیعه اجاره، حقوق و مزایای محکوم و پس‌انداز وی، یا قابل توقیف نبودن سهم‌الشرکه محکوم علیه در شرکت‌های تجاری، یا قطعه‌زمینی که جهت احداث مسکن خریداری شده ولی بنایی در آن احداث نشده و مواردی دیگر اختلاف نظر وجود دارد.

یکی از مواردی که زوجه در جریان مطالبه مهریه و توقیف و وصول اموال زوج با آن مواجه می‌گردد این است که گاهی برای وصول مهریه خود مالی را معرفی و توقیف می‌نماید ولی با ادعای مالکیت شخص ثالث مواجه می‌شود. گاهی نیز زوج به منظور فرار از پرداخت دِین (مهریه) اموال خود را به شخص دیگری منتقل یا برای فرار از اجرای حکم قصد خروج از کشور را می‌کند.