خیانت در امانت چیست؟

ناطقان: امانتداری یکی از اعمال نیک است. هرکسی که امانتی به او سپرده می‌شود باید در حفظ و نگهداری آن تلاش کند تا خیانتی در امانت نکرده باشد. زیرا خیانت در امانت علاوه بر این که از نظر حقوقی و قانونی جرم تلقی می‌شود، از منظر اجتماعی هم جلوه‌ی خوبی نخواهد داشت و مردم را نسبت به هم بی‌اعتماد می‌کند.

به طور کلی امانت عبارت است از پیمان بستن برای مالی که نزد شخصی دیگر قرار بگیرد. این کار باید از راه‌های قانونی صورت بگیرد.

در این مطلب با مفهوم خیانت در امانت، جرم، شرایط و مدارک لازم برای اثبات خیانت در امانت
خیانت در امانت چیست؟

خیانت در امانت عبارتی است که شاید تاکنون حداقل یک بار آن را شنیده باشید. هر فردی که چیزی نزد او به امانت گذاشته می شود، باید در حفظ و نگهداری از آن نهایت تلاش خود را کند. در این صورت او خیانت در امانت نکرده است. بهتر است بدانید خیانت در امانت علاوه بر اینکه از نظر حقوقی و قانونی جرم محسوب می‌شود، از نظر اجتماعی نیز جلوه خوبی ندارد و مردم نسبت به فرد خیانتکار، بی‌اعتماد خواهند شد. در ادامه همراه ما باشید تا مطالب بیشتری درباره خیانت در امانت در اختیار شما قرار دهیم:

خیانت در امانت همان پیمان‌شکنی و نقض عهدی است که بسته شده است.

در واقع طبق آنچه که در کتاب جرایم علیه اموال و مالکیت ذکر شده است عبارت است از:

    "استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نمودن توأم با سوء نیت مالی كه از طرف مالك یا متصرف قانونی به كسی سپرده شده و بنا بر استرداد یا به مصرف معین رسانیدن آن بوده است”.

البته نکته‌ی قابل توجه در این باره این است که اگر مال دزدیده شده به شخصی به عنوان امانت سپرده شود و آن شخص آن را به صاحب اصلی مال یا دولت بدهد، خیانت در امانت محسوب نمی‌شود.
چه زمانی فرد خیانت در امانت کرده است؟

اگر فردی مال یا هر چیز ارزشمند خود را نزد فرد دیگری به امانت بگذارد، آن فرد موظف است به نحو احسن از آن نگهداری کند؛ اما اگر او در نگهداری چیزی که نزد او به امانت گذاشته شده است کوتاهی کند یا بدون اجازه صاحب مال، از آن استفاده نمایند، خیانت در امانت کرده است. به طور کلی امانت عبارت است از پیمان بستن برای نگهداری از مالی که به فرد دیگری سپرده می‌شود. این کار باید از راه‌های قانونی انجام شود.
ارکان جرم خیانت در امانت

به طور کلی اگر فرد امین اقدامات زیر را در مورد مال مورد امانت انجام دهد، خیانت در امانت کرده است:

    مفقود کردن: امین کاری کند که مال مورد امانت بدون آنکه تلف شود از دسترس مالک خارج یا مفقود گردد.
    تصاحب: فرد امین، مال مورد امانت را مالک شود یا آن را بفروشد یا واگذار نمایند و در کل، مال مورد امانت را به صاحب اصلی آن بازنگرداند.
    اتلاف: هرگونه اقدامی که از طرف امین جهت نابودی و تلف کردن مال مورد امانت صورت گیرد، اتلاف تلقی می‌شود. حال تفاوتی ندارد که کل مال را یا تنها بخش کوچکی از آن نابود شده باشد.
    استعمال: فرد امین مال مورد امانت را استفاده کند.

خیانت در امانت چک

گاهی اوقات افراد چک خود را به عنوان امانت نزد فرد دیگری می‌سپارند. این چک ممکن است به عنوان اجاره، امانت، رهن یا هر دلیل دیگر به فردی داده شود. حال اگر فردی که چک نزد او به امانت گذاشته شده است از آن به ضرر مالک استفاده کند یا آن را تصاحب، مفقود یا از بین ببرد، مطابق قانون جمهوری اسلامی ایران به سه ماه الی یک سال و نیم حبس محکوم خواهد شد.
خیانت در امانت کارت عابر بانک

بحث خیانت در امانت کارت عابر بانک زمانی مطرح می‌شود که شخص دارنده کارت به دلایلی که خود قادر به استفاده از آن نیست، کارت خود را همراه با کلیه اطلاعات برای امور مشخص به امین خود بسپارد. حال اگر امین از مبالغ موجود در این کارت استفاده نادرست کند و ضررهای مالی به دارنده کارت وارد نمایند در این صورت خیانت در امانت کارت عابر بانک کرده است و می‌تواند تحت عنوان مجرم یا کلاه‌بردار تحت تعقیب قرار گیرد؛ اما اگر او هیچ یک از این اقدامات را انجام نداده باشد مصداق خیانت در امانت نخواهد بود.
خیانت در امانت وکالت تام

گاهی اوقات افراد، فردی را به عنوان نماینده و نایب اموال خود انتخاب می‌کنند و به او اجازه انجام اموری را که فقط خودشان می‌توانستند انجام دهند اعطا می‌کنند. وکالت تام‌الاختیار به کلیه امور موکل و فرد امانت‌گذار مربوط می‌شود؛ اما فردی که وکالت تام‌الاختیار به او داده شده است باید تنها اموری را انجام دهد که در حدود اختیارات وکالت او است. حال اگر او اقداماتی خارج از اختیارات وکالت‌نامه خود انجام دهد، این اقدام درست نیست و باید اجازه موکل خود را نیز دریافت کند؛ اما در صورت عدم اجازه، مرتکب خیانت در امانت شده است و این اقدام باطل است.
خیانت در امانت خودرو

همان‌طور که از نام خیانت در امانت خودرو مشخص است، این خیانت زمانی رخ می‌دهد که فردی خودروی خود را نزد دیگری به امانت می‌گذارد، اما فرد امین در این امانت خیانت می‌کند؛ یعنی خودرویی که به او به امانت سپرده شده است را به صاحب آن باز نمی‌گرداند یا این خودرو را به گونه‌ای استفاده کند که دیگران تصور کنند این خود متعلق به خود او است؛ اما مالک اصلی خودرو می‌تواند با طرح شکایت در دادگاه کیفری و تنظیم لایحه خیانت در امانت خودرو، از دادگاه بخواهد که جهت رسیدگی به این مسئله، حکم صادر نمایند.

 
آیات و روایات درباره ی امانت و خیانت در آن

در کتاب مقدس مسلمانان همواره به امانتداری توصیه شده است. خداوند در قرآن کریم به این موضوع بسیار اشاره می‌کند و اهمیت این موضوع را می‌رساند.

در آیه‌ی 58 سوره‌ی نساء اینگونه آمده است؛

    "ان الله یأمركم ان تودوا الامانات الی اهلها” یعنی خداوند فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانشان برگردانید.

    یا در آیه‌ی 58 سوره‌ی انفال آمده است که "ان الله لا یحب الخائنین” همانا خداوند خیانتکاران را دوست نمی‌دارد.

علاوه بر اشاره به امانتداری در آیات قرآن، در روایات و احادیث بسیاری، همواره به امانتداری سفارش شده است. پیامبر بزرگوار اسلام که خود به "محمد امین” شهرت داشت، در این‌باره فرموده‌اند:

    "كسی كه در دنیا به امانتی خیانت كند و آن را به صاحبش برنگرداند و مرگش فرا رسد بر غیر آیین من مرده است. "

    همچنین می‌فرمایند: ” اگر کسی تو را امین دانست و امانتی به تو سپرد، آن را به او برگردان و اگر کسی به تو خیانت و دغلکاری کرد تو به او خیانت نکن”.

    

این امر به عنوان یکی از مهم‌ترین جرایمی است که علیه اموال و مالکیت صورت می‌گیرد و جرم به‌شمار می‌رود.

طبق ماده 674 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات مصوب در سال 1375 که در زیر توضیح داده شده است، این کار جرم محسوب شده و مجازات آن از 6 ماه تا سه سال حبس می‌باشد.

    "هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده، آن‌ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن‌ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.”

 

جرم این موضوع علاوه بر جنبه‌ی خصوصی که شاکی خصوصی اقدام به شکایت می‌کند، جنبه‌ی عمومی هم دارد و حتی در صورتی که شاکی خصوصی گذشت کند، مجازات تعزیری همچنان باقی خواهد ماند و غیرقابل تعلیق است.

پس این جرم علاوه بر مجازات طبق ماده‌ی 674 قانون مجازات اسلامی، ماده‌ی 19 هم تکمیل کننده‌ی مجازات وی می‌گردد؛

    "دادگاه می‌­تواند کسی را به علت ارتکاب جرم عمدی به تعزیرات یا مجازات‌های بازدارنده محکوم کرده است به عنوان تتمیم حکم تعزیری یا بازدارنده مدتی از حقوق اجتماعی محروم و نیز از اقامت در نقطه یا نقاط معین ممنوع و یا به اقامت در محل معین مجبور نماید.”

شرایطی که خیانت در امانت محسوب می شوند کدامند؟

این موضوع شرایطی دارد و اگر در هر یک از شرایط زیر رخ دهد به این عنوان تلقی می‌شود؛

    استعمال کردن مال: استعمال یعنی به کار بردن و استفاده کردن از آن مالی که به امانت سپرده شده است.
    تصاحب کردن مال: تصاحب کردن مال امانت گرفته شده به این معناست که شخص خود را صاحب آن مال جا زده و آن را بفروشد یا به دیگری ببخشد.
    تلف کردن مال: تلف مال به این معنا است که مال مردم که برای امانت به شخصی سپرده شده بود به نحوی نابود شود و از بین برود.
    مفقود کردن: مفقود کردن به معنای گم کردن مال است.

نکته‌ای که در اینجا باید مطرح شود این است که اگر اثبات شود شخص برای جلوگیری از متضرر شدن صاحب مال آن را استعمال، تصاحب، تلف و یا مفقود کند جرمی مبنی بر خیانت در امانت مرتکب نشده است که به کمک وکیل حقوقی این رویه را باید پیش برد.
مدارک لازم جهت اثبات خیانت در امانت

 برای اثبات این مورد لازم است مدارکی به همراه داشته باشید که به آن‌ها اشاره می‌کنیم؛

    رسید امانی مالی که صاحب مال آن را به امانت سپرده است و مالک خواستار استرداد و مطالبه‌ی آن از امین است.
    تنظیم اظهارنامه و سپس دادخواستی مبنی بر شکایت به دادسرا.
    شهودی برای اثبات این جرم باید به همراه کلیه مدارک و مستندات ارائه شود.

مجازات عدم اثبات خیانت در امانت

اگر صاحب مال اقدام به شکایت از فردی کند که مالی را برای امانت به او سپرده بود که آن شخص خیانت در امانت کرده است و نتواند ادعای خود را اثبات کند، فرد مقابل هم می‌تواند شکایتی با عنوان افترا (تهمت) به صاحب مال داشته باشد. در صورتی که اثبات شود که شخص مالک با قصد و نیت بد به فرد تهمت وارد کرده است، مجازات حبس از یک ماه تا یک سال به همراه 74 ضربه  شلاق در انتظارش خواهد بود.

 

    واژه امانت گذاشتن به وفور در زندگی روزمره ما به کار می‌رود و تقریباً کلیه افراد جامعه با این مفهوم آشنا هستند. به طور کلی به فردی که مال نزد او جهت نگهداری یا خرج کردن یا هر اقدام دیگری به امانت می‌گذارند، امین گفته می‌شود. حال اگر فرد امین از این مال مورد امانت، استفاده نابجا و نادرستی کند یا اگر هنگامی که مالک اصلی از او تقاضا کند آنچه را که به او سپرده است به وی بازگرداند و امین از این کار خودداری کند، مرتکب جرم خیانت در امانت شده است. مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با فرد مجرم برخورد قانونی خواهد شد.