اصلی‌ترین وظایف سازمان بهزیستی؟

ناطقان: بی‌شک عمده‌ترین نهاد دولتی در جهت ساماندهی طیف آسیب‌پذیر جامعه، سازمان بهزیستی است. بهزیستی از چندین جهت وظایف و مسئولیت‌های سنگینی را عهده‌دار است. از سویی مسئولیت تامین رفاه خیل عظیمی از معلولان جامعه به این سازمان محول شده است و از سوی دیگر وظیفه سر و سامان دادن به وضعیت بسیاری از زنان و کودکان محروم نگه داشته شده جامعه نیز در حیطه مسئولیت‌های سازمان بهزیستی جای می‌گیرد که البته در ادامه به برخی از وظایف اصلی این سازمان حمایتی نیز اشاره خواهد شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان بهزیستی کشور از ادغام سازمان‌های خیریه و حمایتی که در این بخش فعالیت می‌کردند، آغاز به کار کرد. پس از بررسی و مطالعات محمد علی فیاض بخش، سازمان بهزیستی کشور به موجب لایحه قانونی مورخ ۱۳۵۹/۴/۲۴ و در جهت تحقق مفاد اصول سوم، بیست و یکم و بیست و نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از ادغام ۱۶ سازمان، نهاد، موسسه و انجمن خیریه تشکیل شد تا با اتخاذ تدابیر و ارایه خدمات و حمایت های غیربیمه‌ای و با تکیه بر مشارکت های مردم و همکاری نزدیک سازمان‌های ذی ربط در جهت گسترش خدمات توانبخشی، حمایتی، بازپروری، پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی و نیز کمک به تامین حداقل نیازهای اساسی گروه های کم درآمد اقدام کند. در تیرماه سال ۱۳۸۳ بر اساس قانون ساختار وزارت رفاه و تامین اجتماعی، سازمان بهزیستی کشور به همراه سازمان های تامین اجتماعی و بیمه خدمات درمانی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش منفک و به زیر مجموعه وزارت رفاه و تامین اجتماعی ملحق شد.


شورای انقلاب و دولت موقت مهندس بازرگان با ادغام چند نهاد حمایتی موجود در سال ۵۸ و ۱۳۵۹، سازمان بهزیستی را ایجاد کردند. پیشنهاد دهنده اصلی محمدعلی فیاض‌بخش بود که در جریان هفت تیر و در انفجار حزب جمهوری به شهادت رسید. این سازمان از ابتدا مخالفانی داشت. دلایل مخالفان عمدتاً در چند نکته است: 1ـ این سازمان با کپی‌برداری از کشورهای سوسیالیستی شکل گرفته و هدفش افزایش اقتدار و اختیارات دولت در همه شئون جامعه است. 2ـ این سازمان مجموعه‌ای ناهماهنگ با مأموریت‌های متنوع و گسترده است که تجمیع آن‌ها در یک سازمان کار دشواری است. 3ـ سپردن معلولان به این سازمان موجب مغفول ماندن آنان می‌شود چون دیگر بخش‌های سازمان جذابیت دارد و با پرداختن به بخش‌های جذاب، از معلولان به عنوان قشر فقیر، غفلت می‌شود. 4ـ برای امور اساسی و زیربنایی معلولان مثل فرهنگ‌سازی، طرح و برنامه و مدیریت خاصی در سازمان پیش‌بینی نشده است.

اما کسانی هم همواره از سازمان بهزیستی و عملکرد آن دفاع کرده‌اند. بالاخره ارزیابی و بررسی و داوری درباره عملکرد این سازمان در عرصه معلولان نیاز به زمانی واسع و اطلاعات کامل دارد. اما خدمات بهزیستی در تمامی شهرها و حتی روستاهای ایران بی‌نظیر بوده است. این سازمان، با استناد بر دو اصل از قانون اساسی مشروعیت یافت.

برنامه‌ریزی و نظارت برآموزش و پرورش کودکان عقب مانده ذهنی، نابینا و ناشنوا از اهم کارهای مربوطه این سازمان است. در تیرماه سال ۱۳۸۳ بر اساس قانون ساختار وزارت رفاه و تأمین اجتماعی این سازمان از وزارت بهداشت جدا و به وزارت رفاه ملحق شد.

از جمله وظایف بهزیستی

1- حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست و نیازمند و ارایه خدمات مختلف به آن ها  
2- ارایه خدمات مختلف به عموم كودكان و نوجـوانان  
3- حمایت و نگهداری از كودكان و اطفال بی‌سرپرست  
4- ساماندهی، حمایت و نگهداری از كودكان خیـابانی
5- تجدید تربیت منحرفان اجتماعی  
6- ارایه خدمات‌ مختلف به آسیب دیدگان اجتماعی و افراد در معرض آسیب  
7- بـیمه اجـتماعی زنان خانـه‌دار كشور  
8- تأمیــن جهیـزیه مورد نیاز ایتام، معلولان و آسیب‌دیدگان نیازمند  
9- ارایه خدمات درمانی و توانبخشی به معلولان، سالمندان و بیماران روانی مزمن  
10- حمایت و نگهداری معـلولان غیرقابل توانبـخشی  
11- ساماندهی، حمایت و نگهداری سالمندان نیازمند  
12- ساماندهی، حمایت و نگهداری بیماران روانی مزمن  
13- ارایه خدمات آموزشی به معلولان  
14- خدمات تربیت بدنی و ورزش ویژه معلولان و كم‌توانان  
15- ارائه خدمات حمایتی و توانبخشی به بیماران جذامی


 
16- پیشگیری از معلولیت‌ها  
17- پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی (از جمله طلاق ـ‌خودكشی ـ كودك آزاری)
18- ارایه خدمات مشاوره‌ای روان‌شناختی به جامعه  
19- آموزش مهارت‌های زندگی (فردی و اجتماعی)
20- پیشگیری از اعتیاد به موادمخدر  
21- درمان و بازتوانی معتادان  
22- ارایه خدمات تخصصی به منظور كاهش آسیب ناشی از اعتیاد  
23- حمایت از معتادان بهبود یافته و توانمند سازی آن ها  
24- تحت‌پوشش قراردادن گروه‌های هدف از نظر بیمه خدمات درمانی  
25- تأمین موجبات و تشویق جلب مشاركت‌ها و فعالیت گروه‌های داوطلب و مؤسسات غیردولتی  
26- صدور پروانه فعالیت برای متقـاضیان تأسـیس مهدكودك، شیرخوارگاه، خانه كودكان بی‌سرپرست، مركز نگهداری كودكان خیابانی، خانه سـلامت دخــتران و زنان، كلینـیك مـددكاری اجتماعی، اورژانـس‌ خدمات اجتماعی، مركز مشاوره اجتمـاعی، مركز مشاوره ژنتیك، مركز توانبخشی روزانه معلولان، سالمندان و بیماران روانی مزمن، مراكز توانبخشی و نگـهداری شبانه‌روزی معلولان و سالمـندان، مركز توانـبخـشی و درمانی شبـانه‌روزی بیماران روانی مزمن، مركز درمانـی و بازتــوانی معتـادان، مركز حرفه‌آموزی معلولان و نظارت بر فعالیت آن ها
27- صدور پروانه فعالیت برای متقاضـیان تأسیس انجـمـن‌ها و مؤسسات غیردولتی و خیریه كه در راسـتای اهداف بهزیستی فعالیت می‌كننـد و نظارت بر فعالیت آن ها  
28- آموزش مهارت‌های فنی و حرفه‌ای گروه‌های هدف  
29- ایجاد فرصت‌های شغلی برای گروه‌های هدف سازمان و توانمندسازی آن ها  
30- كمك به تأمین مسكن موردنیاز گروه‌های هدف‌ سازمان  
31- آموزش نیروی انسانی مورد نیاز خدمات بهزیستی در كشور



سازمان بهزیستی با تصویب شورای انقلاب کارش را در سال ۱۳۵۹ آغاز کرد. اکنون حدود ۳۵ سال از عمرش می‌گذرد. از منظر حقوق بشر، خدمات بسیاری داشته که از مصادیق حقوق بشر است. در جهان متعارف است هر نهادی خدمات انسان دوستانه داشته باشد، مطلوب‌تر و مقبول‌تر است و در سراسر جهان بیشتر به آن توجه می‌شود. اما صرف فعالیت عملی در جهت حقوق انسانی اقشاری مانند معلولان کافی نیست و لازم است این فعالیت‌ها ضبط و ثبت و به جهان گزارش شود؛ تا نسل‌های آینده و پژوهشگران کنونی در جریان قرار گیرند و تجارب و دستاوردها منتقل شود.